Page 391 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

3. Ünite: Doğal Sistemler ve Süreçler

21 Aralık Gün Dönümü 2. Güneşlenme Süresi
2. Güneşlenme Süresi
• 21 Aralık’ta Güneş ışınları öğle vakti Oğlak Dönencesi’ne • Güneşlenme süresi, bir yerin gün içinde Güneş’i gördüğü
(23° 27΄ güney enlemi) dik açıyla gelir� süreyi ifade eder�
• Bu tarihte meydana gelen durumlar şunlardır: • Atmosferde enerji birikimine neden olur�

› Kuzey yarım kürede kış, güney yarım kürede yaz mev- • Güneşlenme süresi uzadıkça atmosferde ısı birikimi olaca-
simi başlar� ğından sıcaklık değerleri yüksektir�

› Kuzey yarım kürede en uzun gece, güney yarım kürede • Kutuplarda güneşlenme süresi uzun olmasına rağmen sı-
en uzun gündüz yaşanır� caklık değerleri 0 C’nin üzerine çıkamaz� Çünkü Güneş
o
ışınları kutuplara dar açıyla gelir�
21 Mart Ekinoksu
EDİTÖR YAYINLARI
3. Yükselti ükselti
• 21 Mart’ta Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a dik açıyla 3. Y
gelir� • Yeryüzünden yükseklere çıktıkça sıcaklık her 200 metrede
o
• Bu tarihte meydana gelen durumlar şunlardır: 1 C azalırken, alçaldıkça her 200 metrede 1 derece artar�
o
(Föhn rüzgârları etkisiyle 100 metrede sıcaklıklar 1 C ar-
› Kuzey yarım kürede ilkbahar, güney yarım kürede son-
tar�) Bunun iki nedeni vardır�
bahar mevsimi başlar�
› Troposferin, yerden yansıyan ışınlarla daha çok
› Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz süresi eşittir� Bu ısınması
tarihte yaşanan gece ve gündüz eşitliğine ekinoks adı › Havada ısıyı tutan nemin yeryüzüne yakın kısım-
verilir� larda fazla, üst kesimlerde ise az olmasıdır�

d. Bakı ve Eğim Yükselti - Sıcaklık Ilişkisine Örnekler
• Herhangi bir yerin Güneş’e göre konumuna bakı denir� • Bir dağ yamacı boyunca bitkilerin kuşaklara ayrılması

• Bakı etkisi, dağların yamaçlarının Güneş’e göre durumları- • Ekvatoral bölgede kalıcı karların bulunması
na bağlı olarak ortaya çıkar� • Bir dağ yamacında yükselen havanın yağış bırakması
• Dönenceler dışında KYK’deki dağların güney yamaçları, • Bir yörede ovada yağmur yağarken dağların zirveye yakın
kesimlerinde kar yağması
GYK’deki dağların ise kuzey yamaçları Güneş ışınlarını
daha büyük açıyla alabilmektedir� • Bulutların yerden belirli bir yükseklikte yoğunlaşması
• Güneş’e dönük yamaçlarda, { Sıcaklık Terselmesi: Özellikle kış günlerinde soğuk ha-
vanın çukur yerlerde birikmesi ile oluşur� Normalde gökyüzü,
› Güneşlenme süresi daha uzundur� yeryüzünden daha soğuktur� Bazı kış günlerinde alt kesim-
› Güneş ışınlarının düşme açısı daha yüksektir� ler, üst kesimlerden daha soğuk olduğu için sıcaklık tersel-
mesi adını almıştır�
› Sıcaklık ortalaması yüksektir�
4. Karaların ve Denizlerin Etkisi araların ve Denizlerin Etkisi
› Aynı tür ürünlerde olgunlaşma süresi kısadır� 4. K
• Karalar çabuk ısınır, çabuk soğur� Denizler geç ısınır, geç
› Kalıcı kar sınırı daha yüksektir�
soğur�
› Orman üst sınırı daha yüksektir�
Bu durumun nedenleri: Kara ve denizlerin ısınma ısılarının
› Tarım üst sınırı yüksektir� farklı olması; karaların mat, denizlerin saydam ve hareketli

› Yerleşmeye daha elverişlidir� olması
› Buharlaşma miktarı daha fazladır� • En düşük ve en yüksek sıcaklıklar karalarda yaşanır�
• KYK’de karaların daha fazla olması nedeniyle KYK
› Tarım ürünlerinin su ihtiyacı daha fazladır�
GYK’den 2 derece daha sıcaktır�
{ Dünya’nın Güneş’e yakın ve uzak olmasının sıcaklık • Denizden esen rüzgârlar kışın ılıtır, yazın serinletir� KYK’de
üzerinde doğrudan bir etkisi yoktur� karalarda en sıcak ay temmuz, en soğuk ay ocaktır�

Coğrafya 391