Page 389 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

3. Ünite: Doğal Sistemler ve Süreçler

• Okyanus, deniz ve göllerde yaşayan fitoplanktonlar, atmos- c. Mezosfer
ferde karbondioksit oranını etkileyerek iklim sistemi üzerin- •
de rol oynar� Stratosfer’in üzerinde yer alır� Üst sınırının yeryüzünden
yüksekliği 805 km’dir�
ATMOSFER •
• Dünya’mızın etrafını çepeçevre saran ve canlıların yaşa- Bu katmanda gazların miktarı iyice azalmıştır� Burada hava
hareketleri görülmez� Meteor taşları parçalanır�
masını sağlayan çeşitli gazlardan oluşan hava kütlesine
atmosfer, içinde meydana gelen olaylara ise atmosfer olay- d. Termosfer
ları (hava olayları) denir� • Mezosferin hemen üzerinde yaklaşık 690 km’ye kadar uza-
• Atmosferin şekli Dünya’nın şekli gibi yuvarlaktır� Atmosferi nır� Gazlar iyon hâlinde bulunur�
manda oluşur� İTÖR YAYINLARI
oluşturan gazları Dünya’nın çevresinde tutan yer çekimidir�
• Yoğunluğu en fazla olan gazlar atmosferin alt kısımlarında • Radyo dalgaları bu katmanda yansıtıldığı için yeryüzündeki

toplanmıştır� Bundan dolayı troposfer yoğunluğu en fazla haberleşme açısından önemlidir� Sıcaklığı en yüksek olan
olan atmosfer katıdır� katmandır�
• Yerden yükseldikçe yoğunluk azalır� Atmosferde asıl ısın- e. Ekzosfer

ma yerden yansıyan enerji ile olur� Bundan dolayı atmosfe-
rin yere yakın yerleri daha sıcaktır� • En dış katmandır� Sınırı kesin olarak belli değildir� Haber-
• Atmosferin tamamına yakınını gazlar oluşturur� leşme uyduları bu kanala yerleştirilir� Yer çekiminin en az

• Atmosferdeki gazların %78’i azot, %21’i oksijen, %1’i asal olduğu katmandır�
gazlardan oluşur� IKLIM SISTEMINE AIT DEĞIŞKENLER
• Atmosferin kalınlığı Ekvator’dan kutuplara doğru azalır� Bu-
1. Sıcaklık
nun nedeni yer çekiminin Ekvator’da az, kutuplarda fazla 1. Sıcaklık
olmasıdır� • Bir cismin kütlesi içinde var olan enerjiye ısı denir�

Atmosferin Katmanları atmanları • Yeryüzünün Güneş’ten aldığı ısı miktarına ise sıcaklık de-
Atmosferin K
a. Troposfer • nir�
•
Atmosferin en alt katmanıdır� Canlı hayatı için en fazla etki-
ED • Sıcaklığın birimi santigrat derece ( C) dir�
Sıcaklık termometre ile ölçülür�
ye sahip katmandır�
o
•
Atmosferi meydana getiren gazların yaklaşık %75’i bu kat-
•
Güneş’ten atmosferin dış yüzeyinin her santimetrekaresine
•
dakikada gelen enerji miktarı ortalama iki kaloridir� Buna
Su buharının tamamı bu katmandaki iklim olaylarının mey-
Güneş sabitesi denir�
dana geldiği katmandır�
•
Kalınlığı Ekvator’dan kutuplara doğru azalır� Ortalama ka-
lınlığı 10-16 km’dir� Yerden yansıyan ışınlarla ısınır� Yüksel- • Atmosferin dış yüzeyine gelen enerjinin tamamı yeryüzüne
ulaşmaz�
dikçe her 200 m’de sıcaklık 1 derece azalır�
• Işınların bir kısmı atmosferde değişikliklere uğrar� Bu deği-
b. Stratosfer şiklikler şunlardır; yansıma (albeda), yayılma (difüzyon) ve
• Troposfer’in üst sınırından başlayıp yeryüzünden 16 - 50 emilme (absorbsiyon)’dir�
km’ye kadar devam eden katmandır� Bu katmanda gazların
miktarı azalmıştır� • Dünya, Güneş’ten gelen enerjiden tam olarak yararlana-
• Su buharı olmadığı için iklim olayları görülmez� 19 - 45 kilo- maz�

metreleri arasında Ozon tabakası vardır� • Bu enerjinin bir kısmı bulutlardan ve atmosferden uzaya
• Güneş’ten gelen mor ötesi (ultraviyole) gibi zararlı ışınlar geri yansır� Buna albedo denir, geri kalan enerji ise yer at-

tutulur� Yatay yönlü hava akımları görülür� mosferin ısıtılmasına ve aydınlatılmasına yarar�

Coğrafya 389