Page 384 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 384
3. Ünite: Doğal Sistemler ve Süreçler
İKLİM SİSTEMİNİ ANLAMAK
İKLİM SİSTEMİNİ ANLAMAK • Doğru ölçüm yapılmasını sağlamak amacıyla termometre;
doğrudan Güneş ışınlarına maruz kalmayan, hava girişine
HAVA OLAYLARIVA OLAYLARI
HA açık, yerden 1,5-2 m yüksekte ahşap bir kutu içine yerleş-
tirilir�
Hava Olayı
Hava Olayı •
• Atmosferde meydana gelen yağış, nem, rüzgâr ve meteo- Hava sıcaklığı; saatlik, günlük, mevsimlik olarak değişiklik
gösterdiği için farklı vakitlerde ölçülür� Hava sıcaklığı, me-
roloji ile ilgili olaylara hava olayı denir� teoroloji ve klimatoloji için çok önemlidir�
• Hava olaylarıyla ilgilenen bilim dalı meteoroloji, bununla • Hava sıcaklığı; insanların konforu ve sağlığını, bitki ve hay-
uğraşan kişi meteorologdur� vanların çeşitli özelliklerini, su kaynaklarını ve tarım faali-
• Yerküreyi çevreleyen atmosfer tabakası çeşitli gazların ka- yetlerini etkileyen önemli bir faktördür�
EDİTÖR YAYINLARI
rışımından oluşmaktadır� Nemlilik, Yağış ve Ölçülmesi
• Hava ile ilgili tüm olaylar hava kürede gerçekleşir� Hava • Suyun atmosfer, litosfer, hidrosfer ve biyosfer arasında sü-
durumunu atmosferi (hava küreyi) oluşturan azot, oksijen,
rekli olarak yer değiştirmesine su döngüsü denir� Bu süreç-
argon, karbondioksit ve su buharı gibi maddeler etkiler� te su; doğada katı, sıvı veya gaz hâlde bulunabilir�
• Atmosferin genel özellikleri şöyle sıralanabilir: • Su; sıcaklığın etkisiyle su kaynaklarından buharlaşma, kar
› Hava olaylarının meydana gelmesini sağlar� ve buzdan süblimleşme, canlılardan da terleme yoluyla gaz
hâle geçerek havaya karışır�
› Güneş’ten gelen zararlı ışınları emer (absorbe)�
• Atmosferdeki su buharına nem adı verilir ve nem, higro-
› Meteorların büyük kütle olarak yeryüzüne düşmesini metre (nemölçer) ile ölçülür� Yere ve zamana göre değişen
engeller� nem, hava olayları ve iklim açısından önemli bir unsurdur�
› Dünya’nın aşırı ısınması ve soğumasını engeller� • Nem, aşırı ısınma ve soğumayı engelleyerek sıcaklık koşul-
ları üzerinde etkili olur�
› Güneş ışınlarının dağılmasına neden olur� Böylece göl-
gede kalan yerlerin de aydınlanmasını sağlar� • Nem; insanların sağlığı, konforu ve günlük faaliyetleri üze-
rinde etkilidir� Yüksek olduğunda sıcaklığın daha yüksek
› İçinde bulundurduğu gaz oranlarıyla yaşam için en uy- hissedilmesine neden olabilir�
gun koşulları oluşturur� • Bu durum, insanların kendilerini bitkin hissetmelerine ve
• Karbondioksit ve su buharı çok az bir orana sahip olsa da yeterli miktarda sıvı alınmadığında sıcaklığa bağlı hasta-
hava olaylarının gerçekleşmesinde büyük rol oynar� lıklara yol açabilir�
• Atmosferdeki nemin yoğuşması sonucunda yağış meyda-
Hava Sıcaklığı ve Sıçaklığın Ölçülmesi
na gelir� Yağış, plüviyometre (yağışölçer) adı verilen aletle
• Sıcaklık, hava ve iklimin en önemli unsurlarından biridir� Bu ölçülür�
durumun nedeni; basınç, rüzgâr, nemlilik ve yağış özellikle-
ri üzerinde sıcaklığın belirleyici bir faktör olmasıdır� Doyma Noktası
• Güneş, atmosferdeki sıcaklığın kaynağıdır� • Doyma (çiy) noktası, bir hava kütlesinin basınç ve nem mik-
• Atmosfere giren Güneş ışınlarının bir kısmı yeryüzü tarafın- tarında bir değişiklik olmaksızın doyması için soğuması ge-
dan soğurulduktan sonra bir kısmı atmosfere yansıtılır� Bu reken sıcaklıktır� Hava kütlesi, içerdiği su buharının artması
olay sonucunda hava sıcaklığı oluşur� veya soğumasıyla doyma noktasına ulaşır�
• Güneş enerjisinin bir bölümü atmosferden uzaya geri yan- • Doyma noktası sıcaklığı, havada ne kadar nem olduğunu
ve havanın yoğuşması için soğuması gereken sıcaklığı an-
sır, bir bölümü atmosferde emilir ve ısıya dönüşür, bir bölü- lamak amacıyla kullanılır�
mü de yeryüzüne geçer�
• Hava sıcaklığını ölçmek için mekanik veya dijital termomet- Yoğuşma
re kullanılır� • Su buharının sıvı hâle dönmesi sürecine yoğuşma denir�
• Sıcaklık “°C” olarak gösterilir ve derece celsius (selsiyus) • Yoğuşma, havanın doyma noktasına erişmesi ve sıcaklığın
olarak ifade edilir� bu doyma noktasının altına düşmesine bağlıdır�
384 Coğrafya
