Page 310 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

2. Tema: Organizasyon

• Görevi protein, karbonhidrat ve yağ metabolizmasında gö- • Bitki hücrelerinin çeperler arası maddesini sentezler.
rev almak ve buna bağlı olarak hücre içine ve dışına madde • Golgi aygıtı görevini yerine getirmezse çeşitli hastalıklar
taşımaktır. görülür.
• İki çeşidi vardır. Üzerinde ribozom bulunanlarına granüllü • Golgi salgılarının akışkanlığı azalırsa salgılar yoğun ola-

E.R, bulundurmayanlara da granülsüz (Düz) E.R denir.
cağından hava yollarını tıkar ve akciğer hastalıkları oluşur.
Granülsüz (Düz) Endoplazmik Retikulum • Bağırsaktaki kıvamlı salgılar mukus sıvısının akmasını ön-
• Glikojen, kalsiyum (özellikle kas hücrelerinde) gibi madde- ler, besinlerin bağırsak içerisindeki ilerlemelerini engeller

leri depolar. ve bireyde karın şişkinliği veya gaz oluşur.
• Zararlı maddelerin (alkol, ilaç gibi) zararsız hale gelmesin- •
de etkilidir. Sinir hücrelerindeki protein nöronlarının dışında birikir ve
• Steroit hormonu sentezler. Dolayısıyla lipit sentezleyen sinir hücreleri görevini yerine getiremez. Bireyde bunama
veya Alzheimer hastalıkları görülür.
hücrelerde bol olarak bulunur.
• Asidik ve bazik reaksiyonların birbirini etkilemeden gerçek- Lizozom:
leşmesini sağlar. • Tek katlı zara sahip bir organeldir
• Glikozun fazlası karaciğerdeki granülsüz E.R’de glikojen ve golgiden oluşur.

olarak depolanır. • E.R’da üretilen enzimlerin golgide
• Kas hücreleri için kalsiyum minerallerinin depolandığı or- paketlenmesiyle genelde lizozom
ganeldir. oluşur. Lizozom
• Karbonhidrat metabolizmasında görevlidir. • Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde sayıları çoktur

Granüllü Endoplazmik Retikulum (akyuvar).
•
• sayısı fazladır. EDİTÖR YAYINLARI
Çok fazla çeşitte sindirim enzimi taşır. Enzimler lizozom
Protein sentezinde görev alırlar. Aynı zamanda hücre zarı-
nın yapısındaki proteinlere lipit ekleyerek zarın büyümesini içinde aktif değildir.
sağlar. Enzim salgılayan hücrelerde (pankreas, karaciğer- • Lizozomun besin kofulu ile birleşmesinden sonra aktif hale
de, salgı bezlerinde) çoktur.
geçip hücre içi sindirimi gerçekleştirir. Eğer lizozomun zarı
Golgi Cisimciği: parçalanırsa bu enzimler serbest kalır ve hücreler kendini
• Üst üste dizilmiş keselerden olu- sindirir. Bu olaya otoliz denir.

şan ve tek katlı zar yapısına sahip • Dokularda yaşlanmış ve yıpranmış hücrelerin parçalanma-
bir organeldir. sını sağlar.
• E.R. ye yakın olarak bulunur. • Hücrelerin içerisinde yıpranmış organellerin yıkılmasını
• Enzimlerin paketlenmesiyle lizo- Golgi Cisimciği sağlar.
zom ve koful organelleri meydana gelir. • Spermin akrozom bölgesinde bulunan lizozom enzimleri,
• Süt bezi, tükürük bezi, ter bezi gibi salgı yapan hücrelerde yumurta zarını eriterek döllenmeyi sağlar.
• Akyuvarlarda alınan mikropları parçalar.
• Granüllü endoplazmik retikulum üzerindeki ribozomlarda •
sentezlenen proteinleri alır, bu proteinleri salgıya dönüştü- Lizozom hücre içi görevi bitmiş organellerin yok edilmesin-
rür ve salgı maddelerini paketler. de görevlidir. Buna otofaji denir.
• Endoplazmik retikulumdan golgi aygıtına gönderilecek mo- • Lizozom gelişmiş yapılı bitki ve mantar hücrelerinde bulun-

leküller kofullar sayesinde golgiye gelir. maz.
• Golgide son şeklini alıp tomurcuklanarak ayrılır. • Embriyonik dönemde embriyonun şekillenmesinde görev-

• Kofullar seçici geçirgen özelliğe sahip olduklarından her lidir.
zarla etkileşmez. • Lizozomun görevini yitirmesi hücre ve dokuların yaşlanma-
• Hücre zarında yer alan glikoprotein ve glikolipit gibi mole- sına neden olur.

külleri sentezleyerek zarın yapımında, onarımında ve zar • Yaşlandıkça ellerde, yüzde, omuzda kahverengi lekelerin
yüzeyinin genişletilmesinde görev alır. oluşmasına neden olur.

310 Biyoloji