Page 314 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

2. Tema: Organizasyon

• Gaz moleküllerinde, katı ve sıvı moleküllere göre difüzyon • Osmoz olayında yayılma iki ortam yoğunluğu dengelenin-
hızı daha fazladır. ceye kadar devam eder.
• Difüzyon hızı ortam sıcaklığıyla doğru orantılıdır. • Su X bölmesinden Y bölmesine osmoz ile geçer.
• Difüzyon canlı ve cansız ortamlarda gerçekleşir. • X bölmesindeki su seviyesi düşerken, Y bölmesindeki su

• Suya damlatılan mürekkebin dağılması, odada sıkılan par- seviyesi yükselir.
fümün kokusunun oda içine dağılması birer difüzyon örne-
ğidir. Osmotik Basınç: Seçici geçirgen bir zarla ayrılmış iki çözel-

Kolaylaştırılmış Difüzyon tinden derişimi yüksek olan, derişimi düşük olana bir emme
kuvveti uygular. Bu kuvvete osmotik basınç denir.

1 2 3 Hücre dışı
Turgor Basıncı: Hipotonik ortamdaki bir hücre su alarak şi-
Taşıyıcı
Protein şer ve hücre içeriği hücre zarına basınç uygular. Bu basınca
turgor basıncı denir.
Hücre içi
• Glikoz gibi çözünmeyen maddeler zardaki taşıyıcı protein-

lerle geçer. Buna kolaylaştırılmış difüzyon denir. Kolaylaş- Emme Kuvveti: Osmotik basınç ile turgor basıncı arasındaki
tırılmış difüzyonda ATP harcanmaz. farka emme kuvveti denir.
• Taşıyıcı proteinin şekil değiştirmesi sayesinde kolaylaştırıl- Osmotik Kuvvetler

mış difüzyon sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Çünkü
ölen hücrelerde taşıyıcı proteinin üç boyutlu yapısı bozulur. Osmotik Basınç
• EDİTÖR YAYINLARI
Osmotik Denge
Kolaylaştırılmış difüzyon ile taşınan maddeler şunlardır.
Emme
Turgor
Osmotik
-
=
Emme Kuvveti
Turgor Basıncı
› Galaktoz kuvveti basınç basıncı
› Fruktoz Zaman
› Glikoz
› Amino asit
Plazmoliz: Bir hücre hipertonik çözelti içinde kalırsa su kay-
› İyonlar beder, hücre zarı ve sitoplazma büzülür. Bu olaya plazmoliz
› Tuzlar denir.
b. Ozmoz
Deplazmoliz: Plazmolize uğramış hücre hipotonik bir çözelti
içine konulursa ozmozla su alarak eski hâline döner. Bu duru-
X Y X Y
ma deplazmoliz denir.

Az yoğun Çok yoğun Hemoliz: Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse
ortam ortam
hücre patlar. Bu olaya hemoliz denir.
Yarı geç�rgen zar
• Seçici - geçirgen bir zardan suyun çok yoğun olduğu or- Hücre İçi Homeostazi: Hücrenin içinde bulunduğu olumsuz

tamdan az yoğun olduğu ortama geçerek yayılmasına de- ortam koşullarına karşı kendi dengesini korumasıdır.
nir. › Hipotonik Ortam: Madde yoğunluğunun sıvı yoğunluğundan
• Canlı veya cansız ortamlarda enerji harcanmadan meyda- daha az olduğu ortama denir. Örneğin; saf su hipotonik
na gelir. ortamdır.

314 Biyoloji