Page 302 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

2. Tema: Organizasyon

Enzim Çeşitleri • Bir substrat çeşidine birden fazla enzim çeşidi etki edebilir.
Enzim Çeşitleri
Aynı substrata etki eden farklı enzimler farklı tepkimeleri
a) Basit Enzim
• Yapısı sadece protein moleküllerinden oluşan enzimlere katalizledikleri için tepkime sonunda farklı ürünlerin oluşu-
muna neden olur.
basit enzim denir. Sindirim enzimleri basit enzimlerdir.
• Sindirim enzimleri hariç enzimler genellikle çift yönlü çalı-
b) Bileşik Enzim (Holoenzim)
• Protein kısmına ilave olarak yardımcı grup taşıyan enzim- şır.(Tersinir çalışma = geri dönüşümlü)
lerdir. ̛ Örnek:
(Karbonik anhidraz) H CO
2
Apoenzim: Enzimlerin protein kısmına denir. CO + H O (Karbonik asit)
3
2
2
EDİTÖR YAYINLARI
Koenzim: Organik yapıdaki yardımcı gruplardır. • Enzimlerin çalışması çok hızlıdır.
• Örneğin, B vitamini koenzim olarak görev yapar. • Enzimler takım halinde çalışır. Bir enzimin ürünü başka bir
Kofaktör: İnorganik yapıdaki yardımcı gruplardır. enzimin substratı olabilir.
• Örneğin, Fe kofaktör olarak görev yapar. • Enzimler hücre içinde üretilir, ancak hücre içinde ya da
+2
Substrat: Enzimlerin etki ettiği maddeye substrat denir. En- hücre dışında çalışabilir.
zimin etki edeceği substratı enzimin protein yapıda olan apo-
enzim kısmı belirler. Substrat ile enzim arasında etkileşimi ise • Ortamda son ürünün birikmesi reaksiyon zincirindeki ilk
yardımcı kimyasal grup ( prostetik grup) gerçekleştirir. enzimin çalışmasını durdurur. (son ürün engellemesi)

Aktif Merkez: Enzim ile substratın etkileşime girdiği bölgedir. A Enzim 1 B Enzim 2 C Enzim 3 D (Son ürün)
Enzimin aktif merkezinde yardımcı kimyasal grup bulunur. Son ürün birikimi
Substrat
Engellenme
Koenzim • Enzimlerin temel yapısı protein olduğu için DNA kontrolün-
de hücrede üretilir. Dolayısıyla her enzim çeşidi farklı bir
gen tarafından üretilir.
Apoenzim Kofaktör Holoenzim İnhibitör: Enzimlerin çalışmasını engelleyen maddelere inhi-
(Protein kısmı) (Protein olmayan (Tam enzim) bitör denir.
İnaktif kısım) Aktivatör Aktif
• Her enzim kendine özgü substrata etki eder. Enzim ile • İnhibitörler enzimlerle güçlü bağlar kurarlar ve enzimlerden

substrat arasındaki ilişki anahtar - kilit ilişkisine benzetilir. ayrılmazlar.
• Enzimler girdikleri tepkimeden etkilenmeden çıkar. • Zehirler ve ağır metaller bazı inhibitör maddelerdir.
Aktivatörler: Enzimlerin etkinliğini artıran maddelerdir. Mine-
C + E CE A + B + E raller, bazı enzimler ve bileşikler aktivatördürler.
Substrat Enzim Substrat - Enzim Ürün Enzim • Pepsinojen (Pasif) + HCl →Pepsin (Aktif)
kompleksi
› HCl aktivatördür
A • Tripsinojen (Pasif) + Enterokinaz →Tripsin (Aktif)

B
› Enterokinaz aktivatördür
Substrat Enzim Substrat + Enzim Ürün Enzim
Enzim Aktivitesini Etkileyen Koşullar
• Her bileşik enzim sadece bir çeşit yardımcı kimyasal grupla Sıcaklık
çalışır. Bu molekülün yerine başka bir molekül çeşidi aynı •
işlevi yapamaz. Ancak belirli bir yardımcı kimyasal grup Enzimler üçüncül protein yapısına sahip bileşikler olduk-
o
ları için yüksek sıcaklığa dayanamazlar. 55 C üzerindeki
farklı enzimlerin apoenzim kısımlarına bağlanabilir.
sıcaklıklarda enzimler bozulur.
• Enzimler tepkimesine özgüdür. Her enzim belirli tepkime- • Enzimlerin en verimli çalıştığı sıcaklığa optimum sıcaklık
o
o
leri katalizler. denir. (30 C ile 35 C arasındadır.)
302 Biyoloji