Page 146 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 146
1. Tema: Sözün İnceliği
EDEBÎ SANATLAR (SÖZ SANATLARI) Yukarıdaki dizede saçlardaki aklar, “kar”a benzetilmiştir. Ben-
Teşbih (Benzetme) zeyen “ak saçlar” kullanılmamış, sadece kendisine benzetilen
• Aralarında ortak nitelik bulunan iki varlıktan zayıf olanı güç- kar, “ağarmış saç” anlamında kullanılmıştır.
lü gibi gösterme sanatına benzetme denir. Benzetme sa- * Kapalı istiare: Benzetmenin temel ögelerinden sadece
natında ikisi temel, ikisi de yardımcı öge olmak üzere dört “benzeyen” söylenerek yapılan istiaredir. Burada benzetme
öge bulunur. yönü bakımından zayıf olan söylenir.
• Temel ögeler benzeyen ve kendisine benzetilen; yardımcı
ögeler benzetme edatı (ilgeci) ve benzetme yönüdür. Ben- \ Mor menekşe boyun eğmiş
zetmenin dört ögesi kullanılarak yapılan benzetmeye tam Yapracığı suya değmiş
benzetme; sadece temel ögeler kullanılarak yapılan ben- Yukarıdaki dizede “mor menekşe” insana benzetilmiştir. Ken-
Benzeyen: AkşamlarİTÖR YAYINLARI
zetmeye ise güzel benzetme (teşbih-i beliğ) denir. Teşbih disine benzetilen (insan) kullanılmamış, sadece benzeyen
yapılırken özellikçe zayıf olan benzeyen, özellikçe güçlü (mor menekşe) kullanılmıştır.
olan ise kendisine benzetilendir.
\ Durmuş bir saat gibiydi zaman. (Tam teşbih) \ Ak gerdanı çifte benli
Benzeyen: Zaman Yükseklerden uçuyor gönlü
Kendisine benzetilen: Saat Yukarıdaki dizede “gönül” kuşa benzetilmiştir. Kendisine ben-
Benzetme yönü: Durmak, geçmemek zetilen (kuş) söylenmemiş, sadece benzeyen (gönül) söylen-
Benzetme edatı: Gibiydi miştir.
\ Cennet gibi güzeldir vatanımız bizim. (Tam teşbih)
Abartma (Mübalağa)
Benzeyen: Vatan • Duygu ve düşünceleri daha güçlü göstermek için bir nesne-
Kendisine benzetilen: Cennet yi, durumu ya da olayı olduğundan ya çok fazla ya da çok
Benzetme yönü: Güzellik küçük gösterme sanatına abartma (mübalağa) denir.
Benzetme edatı: Gibi \ Ölüm indirmede gökler, ölü püskürmede yer
\ Gider oldum servi boylum elveda. (Teşbih-i beliğ) Yukarıdaki dizede Çanakkale Savaşı’ndaki yıkım tasvir edilir-
Benzeyen: Boy ken abartıdan yararlanılmıştır.
ED yararlanılmış ve gözyaşlarımdan dolayı dünya sele gitti den-
Kendisine benzetilen: Servi \ Alem sele gitti gözüm yaşından
\ Akşamlar bir romandır bu şehirde. (Teşbih-i beliğ) Yukarıdaki dizede, duyulan üzüntü tasvir edilirken abartıdan
Benzetilen: Roman miştir.
İstiare (Eğretileme) Kinaye (Değinmece)
• Benzetmenin temel ögelerinden sadece biriyle yapılan • Bir sözü aynı anda hem gerçek hem de mecaz anlama
benzetmeye istiare (eğretileme) denir. gelecek şekilde kullanma sanatına kinaye denir. Kinayeli
• İki türlü istiare vardır: söyleyişlerde asıl kastedilen mecaz anlamdır.
* Açık istiare: Benzetmenin temel ögelerinden sadece “ken- \ Ey benim sarı tamburam
disine benzetilen” söylenerek yapılan istiaredir. Burada ben-
zetme yönü bakımından güçlü olan söylenir. Sen ne için inilersin
\ Yüce dağ başında siyah tül vardır. İçim oyuk derdim büyük
Ben anınçün inilerim
Yukarıdaki dizede kara bulutlar, siyah tüle benzetilmiştir. Ben-
zeyen “kara bulut” kullanılmamış ve kendisine benzetilen ”si- Yukarıdaki dörtlükte müzik aleti olan tamburanın içi gerçekten
yah tül” kara bulut anlamında kullanılmıştır. oyuktur. Öte yandan mecaz anlamda tamburanın çok dertli ol-
\ Şakaklarıma kar mı yağdı ne var? duğu, ızdırabının büyük olduğu belirtilmektedir.
146 Türk Dili ve Edebiyatı
