Page 144 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

1. Tema: Sözün İnceliği

Hece Ölçüsü: Redif

• Şiirde dizeleri oluşturan sözcüklerin hece sayılarının eşitli- • Dize sonlarında yazılışları, görevleri ve anlamları aynı olan
ğine dayanan ölçüdür. Halk şiirinde kullanılır. En fazla kulla- ek, sözcük ya da sözcük gruplarına redif denir.
nılan hece ölçüsü kalıpları 7’li, 8’li ve 11’li hece kalıplarıdır. \ Aramızı kesti dumanlı dağlar
\ Ben yürürüm yana yana Tepesinden aşan yollar yücedir
Aşk boyadı beni kana
Ne âkilem ne divane Artıyor efkârım yine bu çağlar
Gel gör beni aşk neyledi (8’li hece ölçüsü) Bilmiyorum nazlı yârim nicedir

ŗ NOT-1 \ Bir vakte erdi ki bizim günümüz

¡ Hece ölçüsüyle yazılmış dizelerde ölçü kalıbı için- Yiğit belli değil mert belli değil
deki durma yerlerine “durak” denir. Duraklar saye-
sinde şiir daha ahenkli bir şekilde söylenir. Herkes yarasına deva arıyor
X Örnek Deva belli değil dert belli değil
\ İptida Bağdat’a / sefer olanda
Atladı hendeği / geçti Genç Osman (6+5 duraklı
11’li hece ölçüsü) Kafiye (Uyak)
• Dizelerin sonunda yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları

Aruz Ölçüsü ve görevleri farklı kelimelerin, eklerin oluşturduğu ses ben-
zerliğine kafiye (uyak) denir.
• Mısralardaki ses değerlerinin birbirine eşit olması esasına

dayanır. Kafiye Çeşitleri
• EDİTÖR YAYINLARI
Ses değerlerini eşitleme işleminde kısa (açık) ve uzun (ka-
palı) heceler hareket noktası olarak kabul edilir. Yarım Kafiye: Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki tek ses
• Sesli harfle biten heceler kısa (açık), sessiz harfle ya da benzerliğine yarım kafiye denir.
uzun ünlüyle biten heceler uzun (kapalı) hecedir. \ Ve deniz aynı deniz
• Açık heceler nokta işareti (.) ya da “v” sembolü ile gösterilir- O gülüşten eser yok yalnız
ken kapalı heceler uzun çizgi (-) işaretiyle gösterilir. \ Erkenden çağırır, ya deniz ya bahçe
• Aruz ölçüsünde kural olarak dize sonlarındaki bütün heceler Her yerde tükenmez kahkaha, eğlence
(açık da olsa) kapalı hece kabul edilir. Tam Kafiye: Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki iki ses
• Divan şiirinde kullanılan bir ölçüdür. Aruzla yazılmış bir benzerliğine tam kafiye denir.
mısrayı ölçü gereği parçalara ayırma işlemine takti (durak)
denir. \ Söğüt giz fısıldar sayıklar meşe
Ayık düş görür her bucak, her köşe
\ Dinle neyden kim hikâyet etmede \ Yansın o yıldızlar, bitinceye kadar
Ayrılıklardan şikâyet etmede En derin uykular, en tatlı uykular
(Fâ i lâ tün Fâ i lâ tün Fâ i lün)
Zengin Kafiye: Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki üç
( - v - - / - v - - / - v - ) veya daha fazla ses benzerliğine zengin kafiye denir.

Serbest Ölçü \ Can bedenden ayrılacak
Tütmez baca yanmaz ocak
• Bu ölçüde hecelerin sayısı ya da uzunluğu kısalığı dikkate Selam olsun kucak kucak
alınmaz, dizeler serbest bir şekilde yazılır. Dostlar beni hatırlasın...

\ Yollar ne kadar güzel olsa \ Etmedim ahd ü âmanı
Gece ne kadar serin olsa Geçti mihnetin zamanı
Beden yorulur Yitirdim kaşı kemanı
Baş ağrısı yorulmaz Gözüm yaşı çağlar şimdi

144 Türk Dili ve Edebiyatı