Page 143 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

1. Tema: Sözün İnceliği

Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; Mavi yaz akşamları, patikalarda, dalgın,
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. Gideceğim, sürüne sürüne buğdaylara.
İn cin uykuda yalnız iki yoldaş uyanık: Ayaklarımda ıslaklığı küçük otların;

Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. Yıkasın, bırakacağım başımı rüzgâra.
• Bu şiirin teması “yalnızlık”tır. * Bu şiirin teması “tabiat sevgisi”dir.

İmge: Bir şairin dış dünyayı olduğu gibi anlatması beklenemez. Şair benzetme, kişileştirme, mecaz ve söz sanatları yoluyla dü-
şüncelerini alışılmışın dışında, çarpıcı bir şekilde dile getirir. Bu şekilde imgeler oluşturur. İmge, şiire anlam bakımından derinlik
EDİTÖR YAYINLARI
kazandırır, şiirin daha geniş bir yorum alanı kazanmasını sağlar. Her şairin kendine özgü bir imge anlayışı vardır. Şiirde özgün-
lüğü yakalamanın en önemli koşulu zengin ve farklı bir imge birikimine sahip olmaktır.
* Aşağıdaki şiirde imgesel yönü öne çıkan ifadeler renkli olarak verilmiştir.

Geceleyin
Geceleyin karanlıkta Geceleyin karanlıkta Geceleyin karanlıkta
Suya attım ben sesimi Gülümsedim buluta ben Yıldız tuttum gök içinde
Türkü oldu birdenbire Saçlarına düşen yağmur Işığını sana vurdu

Denizinden geçen gemi Gökkuşağı oldu birden Bir gül açtı yüreğinde

Şiirde Söyleyici (Anlatıcı)

Söyleyici: Şiirde konuşan, olayları yaşayan ve okur tarafından sesi duyulan, şairin ürettiği kurgusal kişiliğe söyleyici denir.
* Dikilir köprü üzerine,
Keyifle seyrederim hepinizi

Mahlas: Mahlas bir edebiyat terimi olarak “şairlerin şiirlerinde kullandıkları takma ad” şeklinde tanımlanabilir. Divan şairleri ço-
ğunlukla asıl isimlerinin yerine “mahlas” denilen takma adlarını kullanmışlardır.
* Ey Fuzûli ışk men’in kılma nâsihden kabûl * Avniyâ kılma gümân kim sana râm ola nigâr
Akl tedbirîdür ol sanma ki bir bünyâdı var Sen Sitanbul şahısın ol Kalatanun şâhıdur

Tapşırma: Halk şiirinde de mahlas kullanılır. Aşıkların şiirlerinde mahlas kullanmalarına halk şiirinde tapşırma denir.

* Karac’oğlan der ki derdim pek beter * Senden aldım bu feryâdı
Bahçede bülbüller şakıyıp öter Bu imiş dünyanın tadı
Anayı atayı dün aldın yeter Anılmazdı Veysel adı
Var git ölüm bir zaman gene gel O sana âşık olmasa

Şiirde Ahenk Unsurları
\ Ahenk, bir şiirde seslerin oluşturduğu uyum ve akıcılıktır.
\ Şiirde ahengi sağlayan unsurlar ölçü, kafiye (uyak), redif, aliterasyon ve asonanstır.

Ölçü (Vezin)
\ Şiirde dizelerin hece sayısına veya hecelerin ses değerine göre bir uyum içinde olmasına ölçü denir.

Türk Dili ve Edebiyatı 143