Page 121 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

1. Tema: Sözün İnceliği

• Sayılara getirilen ekler ünlü ve ünsüz uyumuna uyar, kes- Alıntı Kelimelerin Yazımı
me işareti ile ayrılır: • Çift ünsüzle başlayan, içinde ya da sonunda yan yana iki
\ 1985’te doğmuş. / Ayın 16’sı doğum günüm.
veya daha fazla ünsüz bulunan Batı kökenli alıntılar, ünsüz-
• Tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında ve mad- ler arasına ünlü konulmadan yazılır:
delerin sıralanmasında Romen rakamları kullanılabilir: \ gram, gramafon, program, telgraf, paragraf, elektrik,
\ II. Dünya Savaşı, IV. Murad, XX. yüzyıl, I), II)... orkestra, film, lüks, modern...
• Sıra sayıları hem yazıyla hem de rakamla gösterilebilir. Ra- • Batı kökenli alıntıların içindeki ve sonundaki “g” sesi korunur:
kamla gösterilmesi durumunda rakamdan sonra “-inci” an- \ biyografi, arkeolog, diyalog, magma...
lamını yansıtan nokta kullanılır ya da kesme işareti kullanı- Birleşik Sözcüklerin Yazımı
larak derece gösteren ek (-inci) sayıya eklenir. Sıra sayıları • İki ya da daha çok sözcüğün yeni bir kavramı karşılamak
EDİTÖR YAYINLARI
ekle gösterildiğinde rakamdan sonra sadece kesme işareti üzere birleşip kalıplaşmasıyla oluşan sözcüklere birleşik
kullanılır, ayrıca nokta kullanılmaz: sözcük denir. Birleşik sözcükler belirli kurallar çerçevesin-
\ ikinci, on beşinci; 2. , 15. , 6.; 2’nci, 15’inci, 6’ncı... de bitişik veya ayrı olarak yazılır.
UYARI: Üleştirme sayıları rakamla değil yazı ile yazılır:
a. Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler
\ ikişer, dokuzar, altışar, üçer... •

Hece Yapısı ve Satır Sonunda Sözcüklerin Yazımı Birleşirken ses düşmesi ya da ses türemesi olan sözcükler
bitişik yazılır: affetmek, kahrolmak, pazartesi...
• Batı kökenli kelimeler, Türkçenin hece yapısına göre hece- • Hane, name, zade gibi sözcüklerle oluşturulan birleşik söz-
lere ayrılır: cükler bitişik yazılır: dershane, siyasetname, amcazade...
\ volf - ram, tund - ra, band - rol, port - re • Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır: güneydoğu,
• Satıra sığmayan kelimeler hecelerine ayrılarak yazılır. Bu- kuzeybatı...
rada satırın sonunda ve başında tek harf bırakılmaz. Ayrıca • İki ya da daha çok kelimeden oluşmuş yer adları bitişik ya-
birleşik kelimeler de tek kelime gibi düşünülerek hecelerine zılır: Şebinkarahisar, Çukurova, Eskişehir...
ayrılır. Yani birleşik kelimelerde de “ilk heceden sonraki he-
celerin ünsüz harfle başlaması” kuralına uyulur: • Kanunda bitişik geçen veya tescil edilmiş olan kuruluş ad-
baş- ları bitişik yazılır: Dışişleri, yükseköğretim, ilköğretim...
öğretmen (yanlış) • Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik
ba- sözcükler bitişik yazılır: albeni, örtbas...
şöğretmen (doğru)
a- • Tam olarak yer bildirmeyen “alt, üst ve üzeri” sözlerinin
rabayla (yanlış) sona getirilmesiyle kurulan sözcükler bitişik yazılır: ayakal-
ara- tı, bilinçaltı, akşamüstü, akşamüzeri...
bayla (doğru) • Sözcüklerden ikincisi veya her ikisi, birleşme sırasında an-
• Özel isimlere ve rakamlara getirilen çekim ekleri kesme işa- lam değişmesine uğradığında bu sözcükler bitişik yazılır:
retiyle ayrıldığı için kesme işareti satır sonuna geldiği zaman öküzgözü (üzüm), kuşburnu (içecek)...
yalnız kesme işareti kullanılır, ayrıca kısa çizgi kullanılmaz:
Adana’ • Kurallı birleşik fiiller ve anlamca kaynaşmış bazı fiiller biti-
da (doğru) şik yazılır: bakabilmek, gülüvermek, başvurmak...
Adana’- • Her iki kelimesi de asıl anlamını koruduğu hâlde gelenek-
da (yanlış) leşmiş olarak “baş, başı, oğlu, kızı, ağa, bey, hanım, efendi,
1945’
te (doğru) ev” sözcükleriyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır:
1945’- aşevi, onbaşı, hanımefendi, beyefendi, aşçıbaşı...
te (yanlış) • -an/-en, -r/-ar/-er/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfat-fiil
ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik sözcükler bitişik yazı-
Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı lır: uçaksavar, hacıyatmaz...
• Sıfat ya da zarf görevinde kullanılan pekiştirilmiş sözcükler • Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiç-
her zaman bitişik yazılır: biri, herhangi belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş
\ sırılsıklam, masmavi, sapsarı, yapayalnız, çarçabuk... olarak bitişik yazılır.

Türk Dili ve Edebiyatı 121