Page 117 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

1. Tema: Sözün İnceliği

PARAGRAF TÜRLERİ Fiziksel Betimleme
Paragraf; bir duyguyu, düşünceyi, isteği, olayı veya durumu “Milly Buck, şafak sökerken barakadan çıktı. Sundurmada du-
anlatım tekniklerinden yararlanarak düzgün ve kurallara uy- rarak bir an gökyüzüne baktı. Şişman, çarpık bacaklı, uçları
gun bir şekilde anlatan cümleler topluluğudur. Her yazının bir aşağı doğru kıvrık bıyıklı, avuçları nasır bağlamış dört köşe
amacı olduğu gibi her paragrafın bir yazılış amacı ve anlam elleri olan bir adamdı. Su rengindeki gözlerinde düşünceli bir
bütünlüğü vardır. Paragraflar konularını işleyiş biçimlerine ifade vardı. Şapkasının altından fırlayan saçları dik dik ve da-
göre “açıklama paragrafları”, “betimleme paragrafları”, “olay ğınıktı. Bir yandan sundurmada duruyor, bir yandan da gömle-
paragrafları”, “çözümleme paragrafları” gibi türlere ayrılır.
ğinin eteğini pantolonunun içine sokmaya çalışıyordu. Kemeri-
1. Açıklama Paragrafları ni çözdü. Tekrar bağladı. Aradan geçen yıllar zarfında Billy’nin
göbeğinin ne derece fark ettiğini kemerindeki yıpranmış delik-
EDİTÖR YAYINLARI
Bir düşüncenin, bir konunun, sorunun, olayın, sosyal, kültürel lerden anlamak mümkündü. Havayı iyice kontrol ettikten son-
ya da bilimsel bir gelişmenin paragraflardır. İçinde duygu, bil- ra birini işaret parmağıyla kapatıp kuvvetle sümkürerek burun
gi, düşünce, yargı, yorum, dilek, öneri bulunabilir. Yardımcı dü- deliklerini sırayla temizledi. Sonra ellerini ovuşturarak ahıra
şüncelerle, örneklerle konu aydınlatılır. Açıklama paragrafında doğru ilerledi.”
konunun ayrıntılarına girilebilir ancak bu paragraflar, okuyucu-
yu sıkmayacak, ilgi uyandıracak biçimde düzenlenir. Sade ve
yalın bir dil kullanılır. Açık iletilere ağırlık verilir. Ruhsal Betimleme
Örnek: “Denge bir doğa kuramıdır, temel bir yaşam ilkesidir. “Gezintilerde hep ortadadır, o durunca durulur, yürüyünce
Dengenin ifadesini doğada, mevsimlerde, gece ve gündüzde, yürünülür. Ona uyar herkes. İsterse konuşanın sözünü keser.
hareket ve durgunlukta sürekli görürüz. Gıda uzmanı, aldığı- Fakat onun sözü kesilmez, o istediği kadar söyler ve söylediği
mız gıdanın dengeli olması gerektiğini söyler. Ekonomist iç ve kadar dinlenir. Herkes onun düşüncesindedir. Verdiği haber-
dış ticaretin dengesinden, hukukçu siyasal güçlerin dengesin- ler doğrudur. Oturunca koltuğa gömülür. Bacak bacak üstüne
den söz eder.” (Doğan Cüceloğlu, İçimizdeki Biz, s. 103) atar, kaşlarını çatar, şapkasını birden arkaya atarsa bu iddialı,
kendini beğenmiş, küstah bir alın ortaya çıkarıyor demektir.
2. Betimleme (Tasvir) Paragrafı Öfkelidir, sabırsızdır, iddiacıdır; şakacı, küstah, inatçı, gevşek-
Betimleme, “tasvir etmek” anlamındadır. Tasvir etmek ise tir. Ahlak konusunda zayıftır. Kahkahalarla güler. Politikacıdır,
“anlattıklarımızı zihnimizde gözle görür gibi canlandırmak” gizli işleri vardır. Kendini zeki, değerli sanır. Zengindir.”
demektir. Bu yüzden bir eşyanın, bir olayın geçtiği yeri yani
manzarayı ya da olay içinde yer alan kahramanları okuyucu-
nun gözünde canlandırmak için betimleme paragrafları oluş- Hayvan Betimlemesi
turulur. Roman, hikâye ve tiyatro gibi türlerde kahramanların “Küçük yüzü pek sevimli idi. Vücudu ipek gibi, tertemiz, sıca-
canlandırılması, yaşadıkları çevrenin tanıtımı için betimleme cık, güzel kokulu, dokunulması ve öpülmesi zevkli bir küme,
kaçınılmaz olmaktadır. Betimleme bir bakıma kahramanların Ankara yapağısı içinde kayboluyordu. Kulaklarının arasında
ve görünen çevrenin sözcüklerle resmini yapmaktır. Betimle- canlı gözler üzerine bir kurdele gibi dümdüz yerleştirilmiş; si-
me paragrafları, yazılış amacı ve içeriğine göre olay betimle- yah bir takke omuzlara atılıvermiş kısa, siyah bir pelerin ve en
mesi, eşya betimlemesi, hayvan betimlemesi, manzara betim- son bir yelpaze gibi kımıldanıp duran sorguca benzer siyah bir
lemesi, insan betimlemesi [fiziksel betimleme- ruhsal (tinsel) kuyruk. İşte yeni kedimiz.”
betimleme] biçiminde gruplandırılabilir.

Olay Betimlemesi
3. Olay Paragrafı
“(...) Mart güneşi canlılığı ile çöreklenip yatan bütün yılanları
uyandırıyor. Toprağın yeniden gençliğe kavuştuğu bu mevsim- Dikkat çekecek özellikte ya da ibret alınacak nitelikte olayla-
de hava, kuş cıvıltıları ile beraber insan iniltileri ve hırıltıları ile rın anlatıldığı paragraflardır. Bu tip paragraflarda olay belli bir
dolu. Dün, neşeli bir kır köşesinde baharın bu iki zıt levhasını zaman sırası içinde genellikle süssüz ve yorumsuz bir şekilde
yan yana gördüm: Bir tarafta genç hayvanlar oynaşıyor, kuş- anlatılır.
lar uçuyor; diğer tarafta ise yaşlı hastalar, yorgun iskeletlerin Bu tür paragraflar roman ve hikâye gibi edebî türlerde daha
soğumuş kemiklerini güneşte ısıtmakla meşgul. Bahar, bir yaygın kullanılır. Bu paragraflar roman ve hikâye kişilerini belli
muhasip gibi, hayata yeni kavuşturduğu mahkûmların sayısını, bir mekân içinde anlatır. Olay paragrafları yazıda hareketliliği
yaşayanların toplamından çıkartmakta.” sağlar.

Türk Dili ve Edebiyatı 117