Page 114 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 114
1. Tema: Sözün İnceliği
Nesnel Yargı / Nesnel Cümle: Yazarın veya konuşmacının 1. ÖYKÜLEYİCİ METİNLER
kişisel duygu ve düşüncelerini içermeyen, kişiden kişiye Hikâye
değişiklik göstermeyen yargılardır. Nesnel yargılar çoğun- Yaşanmış veya yaşanması mümkün olayların yer, zaman ve
lukla öğretici metinlerde karşımıza çıkar. kişi unsurlarıyla yazar tarafından kurgulanarak çok fazla ayrın-
“Eskişehir, İç Anadolu Bölgesi’nin batısında yer alan bir ili- tıya girilmeden anlatıldığı kısa yazılara hikâye denir.
mizdir.” cümlesinde aktarılan ileti, kişiden kişiye değişmez;
bu nedenle nesnel bir yargıdır. Hikâyelerin Özellikleri
İleti: İletişim sırasında karşımızdaki insanlara aktardığı- • Yaşanmış ya da yaşanabilir olaylar anlatılır.
mız her türlü bilgi, duygu ve düşünceye ileti denir. İleti kav- • Sınırlı bir zaman dilimini kapsar.
ramının diğer adı “mesaj”dır. İletiyi yazı, konuşma, işaret • Olayla ilgili yer ve zaman bellidir.
EDİTÖR YAYINLARI
veya ses yoluyla aktarabiliriz. Örneğin karşımızdaki insana • Romana göre kısa eserlerdir.
“Buraya gel!” dediğimizde yanımıza geliyorsa bu kişi bizim
iletimizi doğru algılamış demektir. O halde iletinin anlamlı • Karakter sayısı romana göre azdır. Kişiler yüzeysel olarak
olması gerekir. Sonuç olarak aktarılan her türlü duygu, dü- karşımıza çıkarlar.
şünce ve bilgi “ileti”dir. • Serim, düğüm ve çözüm planına göre yazılır.
Açık ileti: İlk okunduğunda ya da duyulduğunda anlaşılan • Olaylar, fazla ayrıntıya inilmeden genel hatlarıyla ortaya
ifadelere “açık ileti” denir. Açık iletilerde söz sanatlarına konur.
başvurulmaz. Kelimeler ve cümleler kişiden kişiye değiş- Roman
mez, açık ve anlaşılır düzeydedir. Yazar, belli başlı konular Toplumların ve fertlerin başından geçmiş veya geçmesi müm-
hakkındaki görüşlerini açık bir dille ifade eder.
kün olayları geniş olarak ayrıntılarıyla anlatan yazı türüne ro-
Örtük ileti: Anlamın kapalı ya da yoruma açık olduğu ifa- man denir.
deler “örtük ileti” olarak nitelendirilir. Bu ifadelere genellikle Romanın Özellikleri
şiirlerde ve öykülerde yer verilir. Çünkü bu tür eserlerde “ne •
söylediğin” değil “nasıl söylediğin” çok daha önemlidir. Bu Yaşanmış ya da yaşanabilir olaylar anlatılır.
nedenle içerikten çok üsluba ve biçimsel özelliklere ağırlık • Olaylar neden-sonuç ilişkisi çerçevesinde birbirine bağlıdır.
verilir. Edebî eserlerde örtük iletiye sıkça başvurulur. • Geniş bir zaman dilimini kapsar.
• Olayla ilgili yer ve zaman bellidir.
KÖPRÜ BİL
KÖPRÜ BİLGİLERGİLER
• Hikâyeye göre uzun eserlerdir.
METİN TÜRLERİ • Karakter sayısı fazladır. Kişilerin duygu, düşünce ve ruh
halleri uzun betimlemelerle anlatılır.
Metin nedir? Masal
Çeşitli amaçlarla ve belli kurallara göre bir duygu, düşünce Olağanüstü kişilerin başından geçen, zaman ve yer kavramları
veya bilginin anlamlı, düzgün cümleler halinde yazılı olarak belirli olmayan, hayalî olayların anlatıldığı yazılara masal denir.
anlatıldığı yazı bütünlüğüne metin denir. Metindeki cümleler
belli bir mantık sırasına ve dil bilgisi kurallarına göre dizilerek Masalın Özellikleri
bir ana düşünce veya tema etrafında şekillenir. • Masalda eğiticilik ve öğreticilik esastır.
• Masallardaki olaylar gerçeğe uymaz.
Her metnin bir yazılış amacı ve bu amaca uygun yapısı ve
anlatım özellikleri vardır. Günlük yaşamımızda ders kitabı, • Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptir.
gazete, dergi, internet, televizyon, radyo gibi etkileşim ve • Masalın geçtiği yer ve zaman belirsizdir.
paylaşım araçları sayesinde pek çok bilgiye ulaşabilmekteyiz.
Bilgiye ulaşmamızı sağlayan bu kaynakların temelinde doğru • Masallar tekerlemeyle başlar.
ve etkili metinler vardır. Metinler sanattan teknolojiye, eğitim- • Masaldaki karakterler; cinler, periler, devler ve hayvanlar
den kültüre, sağlıktan eğlenceye hayatımızın her alanında olabilir.
bize yol gösteren, yeni bilgiler ve bakış açıları kazandıran, • Masalların sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.
bizi geliştiren yazılı kaynaklardır. Metinleri, yazılış amaçları • Ulusal konulara yer verilmez, evrensel konular ve mesajlar
ve özellikleri bakımından şöyle sınıflandırırız: içerir.
114 Türk Dili ve Edebiyatı
