Page 118 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

1. Tema: Sözün İnceliği

Örnek: Yazılı anlatım, bir ülkenin ortak dili yani yazı dili ile oluşur. Bi-
“-Kolunun diyetini benim verdiğimi unutuyorsun galiba, dedi. zim ortak yazı dilimiz Türkçedir. Bu ortak dilin en belirgin özel-
Ben olmasam şimdi çolak kalacaktın. liği belli kurallar çerçevesinde kullanılması ve bölgesel fark-
lılık göstermemesidir. Yazı dili, ders kitaplarından gazete ve
Koca Ali yine cevap vermedi. Acı acı gülümsedi. Kızardı. Son- dergilere, edebî türlerden bilimsel metinlere kadar her alanda
ra birden sarardı. Hızla döndü. Bilediği satırların en büyüğünü aynıdır, değişmez.
kaptı. Sıvalı kolunu, yüksek kıyma kütüğünün üstüne koydu.
Kaldırdığı satırı öyle bir indirdi ki... o anda kopan kolunu tuttu.
Gördüğü şeyin dehşetinden gözleri dışarı fırlayan Hacı kasa- SÖZLÜ ANLATIM
bın önüne:
Sözlü anlatım, bir başka ifade ile konuşma dili, düşüncelerin
-Al bakalım şu diyetini verdiğin şeyi, diye hızla fırlattı. Sonra ve duyguların başkalarına sözlü olarak bildirilmesi ya da duy-
EDİTÖR YAYINLARI
esvabının kolsuz kalan yenini sıkı bir düğüm yaptı. Dükkândan gu, düşünce, istek, bilgi ve tasarımların sözle aktarılması ola-
çıktı. Onun vaktiyle geldiği yer gibi, şimdi gittiği yeri de şehirde rak tanımlanabilir Konuşma eylemi; dil, düşünce, duygu, ses
kimse öğrenemedi.
ve konuşma organları gibi ögelerle doğrudan ilgilidir. Bunlar-
dan birinin eksikliği ya da yetersizliği konuşmayı kusurlu ya-
4. Çözümleme Paragrafları par. Başka bir anlatımla dilin kurallarının ve söylenişinin yanı
Yazıda ele alınan konunun parçalara ayrılarak işlendiği, ko- sıra, sözel olmayan davranışların da öğrenilmesini gerektiren
nunun daha iyi anlaşılmasının sağlandığı paragraflardır. Çö- konuşmanın fiziksel, fizyolojik, psikolojik ve toplumsal niteliği
zümleme paragraflarında konunun temel ögeleri bulunarak vardır.
sonuca gidilir. Konuşma dili, bireyin her türlü bireysel ve toplumsal ilişkisinde

Örnek: iletişimi sağlar. Günlük işlerin yürütülmesine, bilgi alışverişine,
çağın vazgeçilmez bir çalışma yolu olan iş birliğine, toplum
Oscar Wilde “Her sanat sapına kadar yararsızdır.” der. Bundan sorunları üzerindeki görüşleri bildirmeye yardım eder. Telefon,
daha doğru ve bundan daha yanlış söz zor bulunur. Doğru- radyo ve televizyonda bireyin haber ve bilgi almasını; başkala-
dur çünkü gündelik anlamıyla yarar, çıkar duygusunda olan rına düşünce, tasarı, sıkıntı ve sevinçlerini anlatmasını sağlar.
sanat; her şeyden önce sanat değildir. Gerçek sanat yarar,
çıkar düşünmez; düşündüğü anda sanat olmaktan çıkar, üs-
telik insanları kandırır ve sömürür de. Sanat sevgisi insanın SÖZLÜ VE YAZILI ANLATIM ARASINDAKİ FARKLAR
ne sağlığını artırır ne kazancını ne rahatını. Gerçeği hem sa- • Sözlü anlatım, konuşmanın yapıldığı anda anlaşılır olmalı-
natçıyı hem çevresini tedirgin eder; sahtesiyse tedirgin etmez
ama kafasını, yüreğini körletir ki bu daha kötü. Wilde’in sözü, dır; aksi durumda konu önemini kaybeder. Yazılı anlatımda,
yazılı bir metni tekrar tekrar okuma olanağı vardır.
yine de yanlıştır çünkü bütün yararlıların en yararlısı, insanı
insan eden şeydir; o şeyse en çok sanatta vardır. Ölümlü dün- • Sözlü anlatımı yazılı anlatımdan ayıran diğer bir etmen de
yamızda bize yaşamanın tadını duyurmuş, insanı daha insan- sestir. Ses, düşüncelerin önem ve anlamına göre ayarlan-
ca yaşatmış, insana her şeyden çok yaklaştırmış olan sanatın dığında dinleyenleri olumlu biçimde etkiler.
yararı; düşünebileceğimiz bütün yararların en büyüğüdür. Sa-
natın bilimi, bilimin tekniği dürtüklemesinden doğan yararlar • Konuşma anında vücudun aldığı durum önemlidir. Konu-
bunun yanında hiç kalır. “En tatlı ve en acı şey nedir?” diye bir şurken elimizi, kolumuzu gereksiz yere hareket ettirmek ya
bilmece vardır, dil bilmecesi. Sanat için de “en yararlı ve en da konuşurken hareketsiz kalmak dinleyici açısından olum-
yararsız, en kârlı ve en zararlı şey” diye bir bilmece yapılabilir. lu değildir. Hareketlerin ölçülü olması gerekir.

YAZILI ANLATIM • Anlatım çeşitliliği, yazıda olduğu kadar sözlü anlatımda da
geçerlidir. Yazarken ve konuşurken seçilecek sözcükler,
Yazılı anlatım; bir fikrin, duygunun, düşüncenin, görüşün ya da düşünceleri anlatmaya yardımcı olur.
olayın en anlamlı yanlarının yazı yoluyla ifade edilmesidir. Bi-
reysel ve toplumsal gereksinimler için kimi zaman yazılı anlatı- • Noktalama işaretleri yazıda akışı sağlar. Aynı şey, sözlü
ma başvurulur. İnsanlar dünyalarını ve kendi algılarını yazarak anlatımda sözcüklerin cümlede aldığı anlama göre söylen-
biçimlendirirler. Yazılı anlatım insanların iletişim kurmaya yö- mesi ile olur. Bu bakımdan yapılacak konuşmalarda söz-
nelik gereksinimlerini karşılaması yanında öğrenmelerine de cükleri dikkatli kullanmak, onları doğru telaffuz etmek ve
yardım eder. cümledeki anlamına göre söylemek gereklidir.

118 Türk Dili ve Edebiyatı