Page 115 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

1. Tema: Sözün İnceliği

Fabl 2. BİLGİLENDİRİCİ METİNLER

İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insan özelliği verile- Makale
rek başlarından geçen olayların insanlara ders verecek şekil-
de anlatıldığı kısa yazılara fabl denir. Bir konuyla ilgili bilgi vermek, bir düşünceyi savunmak ve ka-
nıtlamak üzere yazılan bilimsel yazılara makale denir.
Fablın Özellikleri
• Sonunda ders verme amacı taşıyan öyküleyici metinlerdir. Makalenin Özellikleri
• Genellikle hayvanlar ve bitkiler konuşturulur. • Bilimsel veriler kullanılarak yazılır.
• Fabl kahramanları insanlar gibi düşünür, insanlar gibi konu- • Açık ve yalın bir dil kullanılır.
şur ve tıpkı insanlar gibi davranır. • Kullanılan ifadeler nesnel bir nitelik taşır.
EDİTÖR YAYINLARI
• Dünyanın en ünlü fabl yazarları Ezop, La Fontaine ve Bey- • Düşünceleri kanıtlama zorunluluğu vardır.
deba’dır. • Gazete ve dergilerde yayımlanır.

Tiyatro Deneme
• Önceden kurgulanmış bir olayın kişiler tarafından sahnede Yazarın herhangi bir konuyla ilgili düşüncelerini kesin sonuçla-
canlandırılmasıyla icra edilen metinlere tiyatro metni denir. ra varmadan aktardığı metin türlerine deneme denir.
Dram, komedi ve trajedi modern tiyatronun; orta oyunu, Ka-
ragöz, meddah ve köy seyirlik oyunları da geleneksel Türk Denemenin Özellikleri
tiyatrosu türlerindendir.
• Yazar, kendi kendine konuşuyormuş gibi bir üslup kullanır.
Tiyatronun Özellikleri • Öznel ifadeler ön plandadır.
• Genellikle oynanmak için yazılır. Okunmak için yazılan ti- • Öne sürülen düşünceleri kanıtlama zorunluluğu yoktur.

yatro türleri de vardır.
• Olayları oluş hâlinde gösterir. Fıkra

• Konuşma ve eyleme dayanan bir türdür. Yazarın güncel bir konu hakkındaki düşüncelerini samimi bir
• İnsana ders vermek, onu düşündürmek onu yorum yapma- dille aktardığı metin türüne fıkra denir.
ya yönlendirmek amacı taşır. Fıkranın Özellikleri
• Tiyatronun unsurları: Yazar, eser, oyun ve seyircidir. • Gazete ve dergilerin belirli köşelerinde yayımlanır.
• Tiyatronun temel ögeleri: Olay, yer, zaman ve kişilerdir. • Güncel olayları, siyasi ya da toplumsal sorunları ele alan

gündelik yazılardır.
Destan • Öne sürülen düşünceleri kanıtlama zorunluluğu yoktur.
Geçmiş zamanlarda ulusların başından geçen ve insanların
hafızasında iz bırakan büyük olayların, savaşların, göçlerin ya NOT: Gazete ve dergilerin köşelerinde yayımlanan fıkra ile
da yaratılış mitlerinin anlatıldığı uzun şiirlerdir. güldüren ve düşündüren kısa hikâye anlamındaki fıkra karış-
tırılmamalıdır.
Destanların Özellikleri
• Destan, edebi türler içinde en eski ve en uzun tür olarak Söyleşi (Sohbet)
kabul edilir. Yazarın günlük olaylarla ilgili duygu ve düşüncelerini samimi
• Destanlar ilk halleriyle sözlü edebiyat ürünleridir ancak son bir hava içinde aktardığı metin türüne söyleşi (sohbet) denir.
zamanlarda yazıya aktarılmışlardır.
• Destanlarda olağanüstü olaylar coşkulu bir dille anlatılır. Söyleşinin Özellikleri
• Destanlar masal ve fabl türlerinin aksine milli unsurlara • Yazar, okuyucuyla konuşuyormuş gibi davranır.
ağırlık verir. • Öznel ifadeler ön plandadır.
• Destanlarda anlatılan olay ve kişiler, milli değerleri öne çı- • Öne sürülen düşünceleri kanıtlama zorunluluğu yoktur.
kardığı için çoğu zaman abartılır ve yüceltilir. • Gazete ve dergilerde yayımlanır.

Türk Dili ve Edebiyatı 115