Page 10 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
10 10 GİRİŞ

İSLAMİYET ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK * Dinî ve ahlaki açıdan öğretici nitelik taşı-
EDEBİYATI yan eserler kaleme alınmış, edebî eserlerde
sanattan ziyade didaktiklik ön plana çıkarıl-
* Türkler İslamiyet’le tanıştıktan sonra 10. mıştır.
yüzyılda, kitleler hâlinde İslamiyet’i benimse-
mişlerdir ve bu durum her alanda olduğu gibi * 11. yüzyıl ile 12. yüzyıl arasında Türk edebiyatı
edebî hayatta da birtakım değişiklikleri bera- bir geçiş dönemi yaşamıştır.
berinde getirmiştir.
* Arap ve Fars edebiyatının etkisiyle Türk ede-
* Karahanlı Hükümdarı Satuk Buğra Han’ın biyatı, yeni biçim ve içeriklerle zenginleşmiş-
EDİTÖR YAYINEVİ
920’de Abdülkerim adını alarak Müslüman tir.
olması, İslamiyet’in Türkler arasında yayıl- Bu yüzyıllarda Arap ve İran edebiyatlarıyla
masında dönüm noktası olmuştur. * tanışan sanatçılar, gerek İran gerekse Arap
* Karahanlı Devleti Dönemi’nde İslamiyet, dev- edebiyatlarındaki şekil ve türleri Türk edebi-
letin resmî dini olarak kabul edilmiştir. yatına taşımışlardır.

* İlk Türk-İslam ürünleri de bu dönemde yani * Türk sanatçılar, ilk önceleri Arap ve İran
X-XI. yüzyılda verilmeye başlanmıştır. edebiyatlarında çok yaygın olan bazı eserleri
tekrar yazma yoluna gitmişler ancak zaman
* Bu dönemle birlikte edebî ürünlerde Arapça içinde içerik ve üslup yönünden özgün ve
ve Farsçanın etkili olduğu bir dil ve şiirlerde
aruz vezni kullanılmıştır. üstün eserler ortaya koymuşlardır.

a. İlk Türk - İslam Eserleri (Geçiş Dönemi):
* Türklerin Müslüman olduğunu kabul ettiğimiz 10. yüzyıl ile divan edebiyatının başlangıcı olarak
kabul edilen 13. yüzyıl arasında İslamiyet’in etkisi altında verilmiş olan ve bir anlamda geçiş
dönemi ürünlerimiz sayılan eserler yer almaktadır.

* Geçiş dönemi eserlerinin genel özellikleri şunlardır:
» Bu eserlerde İslamiyet öncesi kültür ve İslami kültür iç içedir.
» Eserlerde toplum hayatını şekillendirme ve yönlendirme amacı güdülmüştür.

» Eserlerde dini öğretme, ahlaki değerleri kazandırma amacı esas alınmıştır.
» Hece ölçüsüyle beraber aruz ölçüsü de kullanılmaya başlanmıştır.
» Dile Arapça ve Farsçadan sözcükler girmiştir.
» Nazım birimi dörtlük ve beyittir.
» Arap ve Fars edebiyatında kullanılan nazım şekilleri ile eserler verilmeye başlanmıştır.

NOTOT
N
y Geçiş dönemi eserleri olarak nitelendirilen eserler; Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugâti’t-Türk,
Atabetü’l Hakayık ve Divan-ı Hikmet’tir.