Page 14 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
14 14 GİRİŞ

Cumhuriyet Dönemi: Birçok farklı edebi- * Eski Türkçe devresinin, Göktürk Dönemi ve
yat ekolünün bir arada olduğu, 1923’te başla- Uygur Dönemi olmak üzere başlıca iki dönemi
yıp günümüze kadar devam eden dönemdir. Bu vardır.
dönemde toplumsal gerçekçilik, varoluşçuluk, Göktürk Dönemi: VI-VIII. asırları içine alır.
dışavurumculuk, sürrealizm (gerçeküstücülük), Göktürk Devleti’nin kuruluşu ile başlar. Döne-
fütürizm (gelecekçilik) gibi akımların etkisinde min yazılı belgeleri Run (Runik-Göktürk) alfa-
ürünler verilmiştir.
besiyle ve taşlara kazınarak meydana getiril-
œ Örnek: miştir. Türk dilinin tarihi bilinen en eski yazılı
yazılmış olan Orhun Yazıtları’dır. Orhun YAYINEVİ
Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık ürünleri olan Orhun Abideleri bu döneme aittir.
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar Uygur Dönemi: Uygur şivesinin hâkim olduğu
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık Türk dili dönemidir. Yazı bakımından iki devresi
vardır;
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar
» Göktürk yazısının kullanıldığı devre

TÜRK YAZI DİLİNİN TARİHÎ GELİŞİMİ » Soğd kaynaklı, bitişik yazılan Uygur yazısı-
nın kullanıldığı devre
Türkçenin tarihî gelişimini araştırırken yarar-
*
EDİTÖR İlk Türk-İslam eserleri olarak da bilinen ve
lanabileceğimiz en eski yazılı kaynaklar Gök-
N
NOTOT
türk Devleti zamanında (8. yy. başlarında)
Karahanlılar Dönemi’nde yazılan Kutadgu
Yazıtları’nda kullanılan dilin işlekliği ve olgun-
Bilig, Dîvânu Lugâtî’t-Türk, Atabetü’l Haka-
luğu, Türklerin yazı dilini 8. yüzyıldan önce de
yık ve Divan-ı Hikmet adlı eserler Eski Türkçe
kullanmış olduğunu göstermektedir ancak bu
ile kaleme alınmıştır. Geçiş dönemi eserleri
dönemden öncesine ait elimizde herhangi bir
olarak nitelendirilen eserler; Kutadgu Bilig,
yazılı belge yoktur.
Dîvânu Lugâtî’t-Türk, Atabetü’l Hakayık ve

ESKİ TÜRKÇE ÇAĞI
ORTA TÜRKÇE ÇAĞI
* Göktürk Devleti’nin kurulmasıyla başlayan Divan-ı Hikmet’tir.
dönemdir. Türk yazı dilinin belgelerle takip * 10-16. yüzyıllar arası dönemi kapsar. Bu
edilebilen ilk dönemidir. Bu dönem; günü- dönemde Orta Asya steplerinden çıkan Türk
müzde Türk dili ile ilgili bilinen ilk belgelerin toplulukları Avrasya ve Ön Afrika coğraf-
yazıldığı yüzyıl olan MS VI. yüzyılda başlar, yasına yayılmaya başlamışlardır. Ogurlar ve
X. yüzyıl sonuna kadar devam eder. Bazı Kıpçaklar, Kıpçak bozkırlarına (Deşt-i Kıp-
Türkologlar bu döneme Karahanlı Türkçesini çak) ve Mısır-Suriye bölgesine; diğer eski
de katarak Eski Türkçe devrini XIII. yüzyıla Türk toplulukları batıya, Avrasya derinlikle-
kadar devam ettirirler. Çuvaşça hariç, bugün rine; Uygurlar güneye, Sincan’a; Oğuzlar ise
yaşayan bütün Türk lehçe ve şiveleri Eski güneybatıya, İran, Anadolu ve Balkanlar’a
Türkçeye dayanmaktadır. yönelmişlerdir.