Page 10 - 10. SINIF TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI ÖĞRETEN PARAGRAF - GİRİŞ YAYINLARI
P. 10
4. ünİte: DeStan / efSane PARAGRAF TESTİ 1
1 3 Destanlar oluşumları bakımından doğal ve yapma destan
I� Mit ve mitolojiler destanlara da kaynaklık etmiştir. olmak üzere ikiye ayrılır: Milletlerin yaşamında derin izler
bırakan tarihsel ya da toplumsal bir olayın sözlü gele-
II� Destanlarda mitolojiye göre tanrılarla bağlantılı olan nekte olgunlaştıktan sonra destan geleneğini bilen biri
olay ve motifler azalırken insani özellikler artmıştır. tarafından derlenmesiyle oluşan destanlara doğal destan
III� Tarih öncesi dönemlerle ilgili tanrı, tanrıça, yarı tanrı denir. Doğal destanların oluşumları üç safhada gerçek-
ve kahramanların yaşamlarını ve serüvenlerini anla- leşir. Birinci safha, tarihsel olayın ortaya çıktığı çekirdek
tan, bir toplumun inançlarını, duygularını, eğilimlerini dönemidir. Toplumun belleğinde derin ve sarsıcı izler
yansıtan ürünlere mitos; bunları bir bütün olarak ele bırakan bir olay, zaman içinde gelişerek büyür; farklı söy-
alıp sistemli bir şekilde inceleyen bilim dalına mitoloji leyişlerle ve eklemelerle zenginleşir. İkinci safhada ozan-
adı verilir. lar toplumun dilinde zenginleşen ve efsaneleşen olayları
Numaralandırılmış cümlelerin “giriş-gelişme-sonuç” düşsel dünyalarında geliştirerek saz eşliğinde dillendirir-
GİRİŞ YAYINLARI
şeklinde sıralanmış hali aşağıdakilerin hangisinde ler. Destan yazıya geçmediği için bu dönemde de büyü-
doğru verilmiştir? yüp gelişmeye devam eder. Son safha, destan geleneğini
bilen bir kişinin destanın tüm varyantlarını elde ettikten
A) I - III - II B) II - I - III sonra destanı yeniden oluşturup yazıya geçirmesidir.
C) II - III - I D) III - I - II Parçadan hareketle aşağıdakilerin hangisine ulaşı-
E) III - II - I lamaz?
A) Bütün destanlar aynı şekilde meydan gelmez.
B) Doğal destanlar sonradan kaleme alınır.
C) Doğal destanlar aşama aşama oluşur.
D) Doğal destanlara yazıya geçirilmeden önce ekleme-
ler yapılabilir.
E) Doğal destanlar daima saz eşliğinde söylenir.
2 Destan; toplumların geçmişinde derin izler bırakmış bir
olayı, özellikle de yiğitlik ve olağanüstülükleri manzum
olarak öyküleyici bir şekilde anlatan edebî türlerdendir.
Kahramanların olağanüstü kişilikleri, içinden çıktıkları 4 Yunanlıların İlyada dışında Odysseia (Odisse), İranlıla-
toplumun temel özellikleri ile oluşmuştur. Bu kahraman- rın Şehnâme, Finlerin Kalevala (Kalevala), Fransızların
lar, aklın alamayacağı büyük işlerin üstesinden gelir. Des- Chanson de Roland (Şanson de Rölant), Sümerlerin
tanlarda olay ve kişiler olmak üzere iki unsur ağırlıktadır. Gılgamış, Almanların Nibelungenlied (Nibelungenlid),
Zaman ve mekân unsurlarına ayrıntılı biçimde yer veril- İngilizlerin Beowulf (Biwolf), İspanyolların Le Cid (Lö
mez. Destanlar, ulusların tarihte yer almaya başladıkları sid), Rusların İgor, Hintlerin Ramayana ve Mahabharata
dönemlerin ilk ürünleridir. Bu nedenle bu ürünlerde onları (Mahabarata), Japonların Şinto adlı destanları dünyaca
oluşturan toplumların tarihlerinden izler görülür.
ünlü doğal destanlara örnektir. Türk edebiyatında ise Alp
Aşağıdaki yönergelerden hangisinin cevabı bu par- Er Tunga, Oğuz Kağan, Şu, Ergenekon, Bozkurt, Türeyiş
çada yoktur? destanları doğal destanlardır.
A) Destanlar hakkında bilgi veriniz. Bu parçaya hakim olan düşünceyi geliştirme yolu
B) Destanlarda ele alınan konuları yazınız. aşağıdakilerden hangisidir?
C) Destanlardaki mekân unsurlarını tanıtınız. A) Karşılaştırma B) Örneklendirme
D) Destanlardaki kişilik özelliklerine değininiz. C) Benzetme D) Tanımlama
E) Destanların uluslar açısından önemine değininiz. E) Tanık gösterme
giriş Yayınları / 10. Sınıf türk Dili ve edebiyatı 25
