Page 14 - 10. SINIF TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI ÖĞRETEN PARAGRAF - GİRİŞ YAYINLARI

6. ünİte: tİYatrO PARAGRAF TESTİ 1

1 3 Doğu ülkelerine özgü bir sanat anlayışı olan Karagöz’ün,

I� Geleneksel Türk tiyatrosu, sözlü halk geleneğinin Türk toplumunda ne zaman kullanılmaya başlandığı ile
ürünlerindendir. ilgili farklı rivayetler anlatılır. Bu rivayetler içerisinde en
çok bilineni şöyledir: “Sultan Orhan zamanında Bursa’da
II� Bu gelenekte verilen eserler, anonim nitelikte olup bir cami yapımında Karagöz demirci, Hacivat da duvarcı
doğaçlama oynanır. olarak çalışıyormuş. İkisi arasındaki nükteli konuşmaları
III� Bu tip oyunlarda güldürü, şive taklitleri, yanlış anlaşıl- dinlemek isteyen işçiler, işlerini güçlerini bırakıp onların
malara dayanan mizahi ögeler söz konusudur. çevresinde toplanır, bu yüzden de yapım işi ilerlemezmiş.
IV� Müzik, bu oyunlarda fazla bir yere sahip değildir. Bunu öğrenen Sultan Orhan, Karagöz’le Hacivat’ı öldürt-
müş. Ancak bu olaydan sonra vicdan azabı çekmeye
V� Modern tiyatroda önemli bir yere sahip olan dekor, başlamış. Padişahın acısını hafifletmek isteyen Şeyh
sahne, kostüm, ışık gibi unsurlar geleneksel Türk Küşteri, bir perde kurdurmuş, Hacivat’la Karagöz’ün deri-
GİRİŞ YAYINLARI
tiyatrosunda yok denecek kadar azdır.
den yapılmış tasvirlerini perde arkasında oynatıp onların
Numaralandırılmış cümlelerden hangileri bir parça- şakalarını tekrarlayarak padişahı avutmuş.”
nın giriş cümlesi olabilir?
Bu parçanın yazılış amacı aşağıdakilerin hangisidir?
A) Yalnız I B) I ve V A) Doğu tiyatrosunun nasıl ortaya çıktığını izah etmek
C) I, IV ve V D) II, III ve IV
B) Tiyatronun doğuşunu örnek vererek anlatmak
E) II, III, IV ve V C) Bir geleneksel tiyatro türünün doğuşunu anlatmak

D) Osmanlı zamanından bir anekdot paylaşmak
E) Karagöz oyununun toplumdaki yerini hikâyeleştirmek

2 Geleneksel Türk tiyatrosunun ürünleri arasında med-
dah, orta oyunu, köy seyirlik oyunları ve Karagöz yer alır.
Karagöz, bir gölge oyunudur. Bu oyun, deriden kesilen ve 4 -----. Yani oyun, doğaçlama oynanır. Bu oyunlar, Rama-
tasvir olarak adlandırılan bazı şekillerin (insan, hayvan, zan ayında kahvehanelerde; evlenme, sünnet, doğum
eşya vb.) arkadan bir ışık verilerek beyaz bir perde üze- gibi törenler dolayısıyla ev, saray ve konaklarda düzen-
rine yansıtılması temeline dayanır. Hayalî adı verilen kişi- lenen şenliklerde oynatılmıştır. Karagöz oyunlarının en
lerce Küşteri Meydanı diye anılan bir perdede oynatılan tanınmışları arasında Kanlı Nigâr, Ağalık, Abdal Bekçi,
bu oyunlar, Türk halk geleneğinin önemli ürünlerinden- Ters Evlenme, Bursalı Leyla, Balık/Balıkçılar sayılabilir.
dir. Perdenin Küşteri Meydanı olarak adlandırılmasının Oyunların temelde iki kahramanı vardır. Bunlardan birisi;
nedeni, Karagöz oyununun kurucusu ve Karagözcülerin okumamış, halk diliyle konuşan, öğrenim görmüş kişilerin
“pîr”inin Şeyh Küşteri olmasıdır. Tanınmış karagözcüler söylediği sözleri anlamayan, duyduklarına ters anlamlar
arasında Hayalî Kör Hasan-zâde Mehmet Çelebi, Nazif yükleyen Karagöz tipidir. Diğeri ise öğrenim görmüş,
Bey, Hayalî Memduh, Hayalî Küçük Ali gibi isimler sayı- medrese diliyle konuşan, bilimden az çok anlayan, görgü
labilir. Yardak; oyunda tef çalan, taklitlerin şarkılarını söy- kurallarına uyan Hacivat’tır.
leyen, tasvirleri hayalîye veren kişidir.
Anlam akışına göre parçanın başına aşağıdakilerden
Parçada tanımı yapılan terimler aşağıdakilerin han- hangisi getirilebilir?
gisinde birlikte verilmiştir?
A) Oyunlar, insanın içinden gediği gibi oynandığında gü-
A) Geleneksel Türk tiyatrosu - yardımcı zeldir

B) Hayalî - Karagözcü B) Karagöz oyunları doğal dekora sahiptir
C) Tasvir - Küşteri Meydanı C) Karagöz oyunu için çok uzun metinlere gerek yoktur
D) Karagöz - yardak D) Karagöz oyunu, o anı yaşıyormuşçasına oynanır
E) Pîr - taklit E) Karagöz oyununun yazılı bir metni yoktur

giriş Yayınları / 10. Sınıf türk Dili ve edebiyatı 33