Page 25 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

4. ÜNTE: DESTAN / EFSANE PARAGRAF TESTİ 1

1 3 Destanlar oluşumları bakımından doğal ve yapma destan

I. M�t ve m�toloj�ler destanlara da kaynaklık etm�şt�r. olmak üzere �k�ye ayrılır: M�lletler�n yaşamında der�n �zler
bırakan tar�hsel ya da toplumsal b�r olayın sözlü gele-
II. Destanlarda m�toloj�ye göre tanrılarla bağlantılı olan nekte olgunlaştıktan sonra destan geleneğ�n� b�len b�r�
olay ve mot�fler azalırken �nsan� özell�kler artmıştır. tarafından derlenmes�yle oluşan destanlara doğal destan

III. Tar�h önces� dönemlerle �lg�l� tanrı, tanrıça, yarı tanrı den�r. Doğal destanların oluşumları üç safhada gerçek-
ve kahramanların yaşamlarını ve serüvenler�n� anla- leş�r. B�r�nc� safha, tar�hsel olayın ortaya çıktığı çek�rdek
tan, b�r toplumun �nançlarını, duygularını, eğ�l�mler�n� dönem�d�r. Toplumun belleğ�nde der�n ve sarsıcı �zler
yansıtan ürünlere m�tos; bunları b�r bütün olarak ele bırakan b�r olay, zaman �ç�nde gel�şerek büyür; farklı söy-
alıp s�steml� b�r şek�lde �nceleyen b�l�m dalına m�toloj� ley�şlerle ve eklemelerle zeng�nleş�r. İk�nc� safhada ozan-
adı ver�l�r. lar toplumun d�l�nde zeng�nleşen ve efsaneleşen olayları
Numaralandırılmış cümleler�n “g�r�ş-gel�şme-sonuç” düşsel dünyalarında gel�şt�rerek saz eşl�ğ�nde d�llend�r�r-
şekl�nde sıralanmış hal� aşağıdak�ler�n hang�s�nde ler. Destan yazıya geçmed�ğ� �ç�n bu dönemde de büyü-
doğru ver�lm�şt�r? yüp gel�şmeye devam eder. Son safha, destan geleneğ�n�
b�len b�r k�ş�n�n destanın tüm varyantlarını elde ett�kten
A) I - III - II B) II - I - III sonra destanı yen�den oluşturup yazıya geç�rmes�d�r.
C) II - III - I D) III - I - II Parçadan hareketle aşağıdak�ler�n hang�s�ne ulaşı-
E) III - II - I lamaz?

A) Bütün destanlar aynı şek�lde meydan gelmez.
B) Doğal destanlar sonradan kaleme alınır.
C) Doğal destanlar aşama aşama oluşur.
D) Doğal destanlara yazıya geç�r�lmeden önce ekleme-
ler yapılab�l�r.
E) Doğal destanlar da�ma saz eşl�ğ�nde söylen�r.

2 Destan; toplumların geçm�ş�nde der�n �zler bırakmış b�r
olayı, özell�kle de y�ğ�tl�k ve olağanüstülükler� manzum
olarak öyküley�c� b�r şek�lde anlatan edebî türlerdend�r.
Kahramanların olağanüstü k�ş�l�kler�, �ç�nden çıktıkları 4 Yunanlıların İlyada dışında Odysse�a (Od�sse), İranlıla-
toplumun temel özell�kler� �le oluşmuştur. Bu kahraman- rın Şehnâme, F�nler�n Kalevala (Kalevala), Fransızların
lar, aklın alamayacağı büyük �şler�n üstes�nden gel�r. Des- Chanson de Roland (Şanson de Rölant), Sümerler�n
tanlarda olay ve k�ş�ler olmak üzere �k� unsur ağırlıktadır. Gılgamış, Almanların N�belungenl�ed (N�belungenl�d),
Zaman ve mekân unsurlarına ayrıntılı b�ç�mde yer ver�l- İng�l�zler�n Beowulf (B�wolf), İspanyolların Le C�d (Lö
mez. Destanlar, ulusların tar�hte yer almaya başladıkları s�d), Rusların İgor, H�ntler�n Ramayana ve Mahabharata
dönemler�n �lk ürünler�d�r. Bu nedenle bu ürünlerde onları (Mahabarata), Japonların Ş�nto adlı destanları dünyaca
oluşturan toplumların tar�hler�nden �zler görülür.
ünlü doğal destanlara örnekt�r. Türk edeb�yatında �se Alp
Aşağıdak� yönergelerden hang�s�n�n cevabı bu par- Er Tunga, Oğuz Kağan, Şu, Ergenekon, Bozkurt, Türey�ş
çada yoktur? destanları doğal destanlardır.
A) Destanlar hakkında b�lg� ver�n�z. Bu parçaya hak�m olan düşüncey� gel�şt�rme yolu

B) Destanlarda ele alınan konuları yazınız. aşağıdak�lerden hang�s�d�r?
C) Destanlardak� mekân unsurlarını tanıtınız. A) Karşılaştırma B) Örneklend�rme
D) Destanlardak� k�ş�l�k özell�kler�ne değ�n�n�z. C) Benzetme D) Tanımlama
E) Destanların uluslar açısından önem�ne değ�n�n�z. E) Tanık gösterme

Markaj Yaynlar / 10. Snf Türk Dili ve Edebiyat
MARKAJ YAYINLARI 25