Page 20 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

PARAGRAF TESTİ 4 3. ünİte: şİİr

5 Karacaoğlan’ın doğum, ölüm ve yaşadığı dönem hak- 7 Bir şiirde aruz ölçüsü, mazmunlar, sanatlı söyleyişler,
kında kaynaklarda kesin bilgi olmamakla birlikte onun Arapça-Farsça tamlamalar varsa o şiirin divan edebiya-
XVII. yüzyıl saz şairlerinden biri olduğu söylenmektedir. tına ait olduğunun göstergeleridir. Bütün divan şairleri,
Türk saz şairi denince akla ilk gelen isimlerdendir. Kara- geleneğin belirlediği bu kurallara uymuşlar, ortak söz
caoğlan elinde sazı diyar diyar gezdi, uzun süre bir yerde varlığının dışına çıkmamışlardır. Hoca Dehhani ile baş-
kalmadı. Bu durum şiirlerine de yansıdı. Şiirlerinde; gez- layan bu geleneğin en tanınmış sanatçıları arasında XIV.
diği yerleri, mensubu olduğu Türkmen aşiretinin yaşantı- yüzyılda Ahmedî, Süleyman Çelebi; XV. yüzyılda Şeyhi,
sını, gelenek ve göreneklerini, aşk ve ahlak anlayışını, dil Ahmet Paşa, Necati; XVI. yüzyılda Fuzûlî, Bâkî, Hayali
özelliklerini ayrıntısıyla görmek mümkündür. Şiirlerinde Bey, Taşlıcalı Yahya; XVII. yüzyılda Nef’i, Nâbî; XVIII.
aşkı çokça işledi. Şiirlerinde düşünceden ziyade duygu- yüzyılda Nedim, Şeyh Gâlip; XIX. yüzyılda Enderunlu
lara yöneldi. Karacaoğlan, divan ve tekke şiiri etkisinde Vâsıf vb. sayılabilir. Hatta Şeyh Gâlip, divan şiirinin son
kalmadı. Aruz ölçüsünü hiç kullanmadı. Koşma, destan, büyük temsilcisi olması yönüyle Türk edebiyatında önemli
varsağı, semai gibi pek çok türde şiir söyleyen sanatçının bir yere sahiptir.
şiirleri üzerinde çeşitli araştırmalar yapıldı.
Parçadan yola çıkarak;
Parçanın dil ve anlatımı yönünden aşağıdakilerin I� Divan şiirinin kendine has özellikleri vardır.
hangisi söylenemez?
II� Divan şairleri belirli kaidelerin dışına çıkmamışlardır.
A) Sade ve anlaşılır bir dille anlatım sergilenmiştir. III� Divan şiirinin en önemli temsilcisi Şeyh Galip’tir.
B) Olaylar, I. kişi ağzıyla anlatılmıştır.
C) Nesnel ifadeler ağırlıklı olarak kullanılmıştır. numaralandırılmış ifadelerden hangisi söylenebilir?
D) Söylemdeki etkileyiciliği artırmak için deyime yer ve- A) Yalnız I B) Yalnız II
rilmiştir. C) Yalnız III D) I ve II

E) Anlatımda terim anlamlı sözcüklerden yararlanılmış- E) I, II ve III
tır.

6 Divan edebiyatı, XIII. yüzyılda Hoca Dehhani ile başla-
yıp XIX. yüzyıla kadar varlığını devam ettirmiştir. Saray
edebiyatı, klasik edebiyat, yüksek zümre edebiyatı gibi
değişik adlarla anılan bu edebiyat için en yaygın kulla-
nılan isim divan edebiyatıdır. Bu adlandırmada şairlerin,
eserlerini “divan” adı verilen bir kitapta toplamaları etkili 8 (I) Divan edebiyatının vazgeçilmez temalarından biri olan
olmuştur. Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiyle oluşan aşk, basit bir duygudan hastalık derecesine varan alış-
bu şiir geleneğinin kendine özgü birtakım kuralları vardır. kanlık ve tutkulara kadar çeşitli boyutlarda işlenmiştir. (II)
Geleneğin belirlediği bu kurallar içerisinde Arapça-Farsça Şair, bunu divan şiiri geleneğindeki âşık-maşuk (sevgili)
kelime ve tamlamaların sıkça kullanılması; ağır, sanatlı, motifinden yararlanarak anlatmıştır. (III) Divan şiirinde
süslü söyleyişlere yer verilmesi; mazmun adı verilen sevgili dışında farklı motifler de kullanılmıştır. (IV) Divan
kalıplaşmış sözlerin bulunması; soyut konuların daha çok şiirinde âşık; aşk hastalığına yakalanmış, dermanı olma-
işlenmesi; bütün güzelliği yerine parça güzelliğinin esas yan derde düşmüş, sevgiliden yüz bulamamış, onun kapı-
alınması vb. sayılabilir. sında rezil rüsva olmuş biri olarak canlandırılır. (V) Ancak

Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi divan şiiri zihniyetine göre bu durum, âşık için utanılacak
kullanılmıştır? bir şey değil; aksine onu yücelten bir durumdur.

A) Açıklama B) Öyküleme Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi
C) Benzetme D) Tartışma düşüncenin akışını bozmaktadır?
E) Betimleme A) I B) II C) III D) IV E) V

20 Markaj Yayınları / 10. Sınıf türk Dili ve edebiyatı
MARKAJ YAYINLARI