Page 17 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

3. ünİte: şİİr PARAGRAF TESTİ 3

1 Anonim halk edebiyatı; meydana getireni ve söyleyeni 3
belli olmayan, halkın ortak malı olan edebî ürünlerin oluş- I� Mâniler, halk şirindeki en kısa nazım biçimidir.
turduğu bir edebiyattır. Bu ürünler başta, tek bir kişinin
malı iken zamanla topluma mal olup anonim bir özellik II� Bu dizeler, konudan bağımsız gibi düşünülse de
kazanır. Anonim halk edebiyatı ürünlerinin en belirgin konuyla ilişkili olarak da yorumlanabilir.
özelliği ürünlerin sözlü olmasıdır. Bu özelliği nedeniyle III� Mânilerde üçüncü dizenin serbest olması, mâni söy-
ürünler dilden dile aktarılırken birtakım değişikliklere leyene kolaylık sağlar.
uğrar ve yayıldığı bölgenin dil özelliklerini alır. Anonim IV� Genellikle 7’li hece ölçüsüyle söylenip dört dizeden
halk edebiyatı, taşıdığı özellikler yönüyle İslamiyet’in oluşur ve aaxa şeklinde kafiyelenir.
kabulünden önceki Türk edebiyatının, İslam kültüründeki
yansıması olarak kabul edilebilir. V� Mânilerde ilk iki dize kafiyeli söyleyiş için oluşturulan
doldurma dizelerdir.
Buna göre aşağıdakilerin hangisi anonim halk edebi- VI� Asıl anlatılmak istenen temel duygu ve düşünce
yatını çağrıştıran ifadeler arasında yer alamaz?
genellikle son iki dizede ortaya çıkar.
A) Yazarı belli değildir. B) Dinî motifler taşır.
Numaralandırılmış cümlelerden anlamlı ve kurallı bir
C) Zamanla farklılaşabilir. D) Yazılı değildir. paragraf oluşturulduğunda baştan üçüncü cümle
E) Yöreye göre değişebilir. aşağıdakilerden hangisi olur?
A) II B) III C) IV D) V E) VI

2 Mânilerin konusu genellikle aşk olmakla birlikte doğa,
ayrılık, özlem, gurbet gibi değişik konularda da mâni
söylendiği görülür. Mâni söylemek halk arasında âdeta
bir gelenek hâlini almıştır. Mâniler dize sayıları, birinci
dizedeki hece sayısının eksik olması ve kafiyelerinin
cinaslı olmasına göre çeşitli isimler alır. Bu durumda tek 4 Anonim halk edebiyatı kapsamına giren ürünlerin bir
dörtlükten oluşan, aaxa şeklinde kafiyelenen ve 7’li hece kısmı nazım (mâni, türkü, ninni), bir kısmı nesir (masal,
ölçüsüyle söylenenler düz mani; birinci dizesindeki hece efsane vb.), bir kısmı da nazım-nesir (halk hikâyeleri)
sayısı 7’den az olanlar ve cinaslı kafiyeyle kurulanlar karışık şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bu ürünler, halk
kesik mâni ya da cinaslı mâni; dize sayısı dörtten fazla arasında yayılmış; yabancı etkilerden uzak kalmıştır.
olan mâniler de yedekli mâni ya da artık mâni adlarını alır.
Sözlü geleneğin bir ürünü olan mânilerde yalın bir dil
Bu parçaya göre aşağıdakilerin hangisi mani örneği kullanılmıştır. Manzum ürünlerde hece ölçüsü ve dört-
değildir? lük nazım birimi esastır. Anonim halk edebiyatı çerçeve-

A) Garibim yoktur arkam B) Güle naz sinde verilen ürünler; Anadolu insanının hayat felsefesini,
Kanadım yok ki kalkam Bülbül eyler güle naz yaşantısını, bireysel duygulanmalarını vb. dile getirmesi
Çıkam dağlar başına Girdim bir dost bağına yönüyle önemli birer kaynaktır.
Vatana doğru bakam Ağlayan çok gülen az Bu parçadan hareketle aşağıdakilerin hangisine ula-
şılamaz?
C) Yanağın güldür güzel D) Şu bağlar bizim olsa
Gel beni güldür güzel Yaprağı üzüm olsa A) Anonim halk edebiyatının kapsamına her türlü şiir gi-
Semtimiz uzak düştü Yârin uykusu gelmiş rebilir.
Dil dile yoldur güzel Yastığı dizim olsa B) Halk hikâyelerinde şiir ve düzyazı birlikte bulunabilir.
C) Ninniler yabancı dillerden etkilenmemiştir.
E) Gülüşü bir yabancının
Çalmıştır senden sevdiğini D) Anonim şiirler, hece ölçüsüne dayalı oluşturulur.
İçinde biriken zehir E) Anonim halk edebiyatı ürünleri Anadolu insanını da
Sadece kendini öldürecektir konu alır.

Markaj Yayınları / 10. Sınıf türk Dili ve edebiyatı 17
MARKAJ YAYINLARI