Page 21 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

3. ÜNTE: R PARAGRAF TESTİ 5

1 Gazel, Türk edeb�yatına Arap edeb�yatından geçm�şt�r. 3 Bâkî (1526-1600), XVI. yüzyıl d�van edeb�yatının en büyük
D�van şa�rler�n�n en çok kullandığı nazım b�ç�m� olan şa�rler�ndend�r. İstanbul doğumlu şa�r, �y� b�r eğ�t�m gördü.
gazel, bey�tlerle kurulup kaf�ye düzen� aa-ba-ca-da… Hocası Karaman� Mehmed Efend�’ye yazdığı “sümbül”
şekl�nded�r. Gazellerde bey�t sayısı 5-15 arasında değ�ş- red�fl � kas�des� ona şa�rl�k ününü kazandırdı. Kanun�’ye
mekted�r. Gazel�n �lk beyt�ne matla, son beyt�ne makta, sunduğu kas�deyle Kanun�’n�n yardımını gördü. İstan-
matladan hemen sonrak� beyte hüsn-� matla, makta- bul şa�r� olarak b�l�nen Bâkî, Kanun�’n�n ölümü üzer�ne
dan b�r öncek� beyte �se hüsn-� makta adı ver�lmekte- “Kanun� Mers�yes�”n� kaleme aldı. Terk�b-� bend nazım
d�r. Hüsn-� matla ve hüsn-� makta bey�tler�n�n, matla ve b�ç�m�yle kaleme aldığı bu eser�n� yed� bentten oluşturdu.
makta bey�tler�nden güzel olması şartı aranmaktadır. Kadılık, kazaskerl�k görevler�ne kadar yükselen şa�r�n en
Şa�r�n mahlasının bulunduğu beyte mahlas bey�t ya da büyük �steğ� şeyhül�slam olmaktır. Ancak bu �steğ�ne
mahlas-hâne adı ver�lmekte ve mahlas genell�kle gaze- kavuşamadan öldü. Daha hayattayken sultanü’ş-şuara
l�n son beyt�nde yer almaktadır. Gazel�n en güzel beyt� (şa�rler sultanı) unvanını aldı.
beytül-gazel ya da şâh-bey�t olarak adlandırılmakta ve Bu parça aşağıdak� yönergelerden hang�s�ne karşılık
gazel�n herhang� b�r yer�nde bulunmaktadır. Bey�tler ara- söylenm�ş olab�l�r?
sında anlam b�rl�ğ� bulunan gazeller yek-âhenk gazel d�ye
adlandırılırken anlam b�rl�ğ�nden başka bütün bey�tler� A) Bâkî’n�n eğ�t�m hayatıyla �lg�l� b�lg� ver�n�z.
aynı güçte, değerde ve güzell�kte olan gazeller �ç�n yek- B) Bâkî’n�n devlet görevler�n� açıklayınız.
âvâz �fades� kullanılmaktadır. C) Bâkî’n�n hayatı hakkında kıssaca b�lg� ver�n�z.
Bu parçada aşağıdak� düşüncey� gel�şt�rme yolların- D) Bâkî’n�n eserler�n� kısaca tanıtınız.
dan hang�ler� ağırlıklı olarak kullanılmıştır? E) Bâkî’n�n devlet anlayışı hakkında b�lg� ver�n�z.
A) Benzetme − Örneklend�rme
B) Tanık gösterme− Karşılaştırma
C) Tanımlama − Tanık gösterme
D) Örneklend�rme − Sayısal ver�lerden yararlanma

E) Tanımlama − Karşılaştırma
4 Âl�m b�r şa�r olan Bâkî, d�van ş��r�n�n bütün �ncel�kle-
r�n� ve nazım tekn�ğ�n� �y� b�l�r. Şa�r, d�l� kullanmakta da
oldukça ustadır. Bâkî’n�n şa�rl�k gücü d�n dışı kas�de ve
2 Gazeller başta aşk ve güzell�k olmak üzere ayrılık, sev- gazeller�nde görülür. Ş��rler�ndek� bel�rg�n özell�k; edebî
g�l�n�n güzell�ğ�, baharın verd�ğ� neşe g�b� konuları �şler. sanatlar, kel�me oyunları, mazmun ve hayallerdek� yoğun-
Daha çok l�r�k konuların �şlend�ğ� gazeller �şled�kler� luğa rağmen bozulmayan sağlam d�l yapısıdır. Gazelle-
konuya göre b�rtakım �s�mler alır: Aşkın verd�ğ� mutluluğu, r�nde dünyadan zevk almaya yönel�k hayat felsefes�yle
sıkıntıyı, sevg�l�n�n güzell�ğ�n� anlatan gazeller âşıkane d�kkat çeken Bâkî, bu yönüyle Fuzûlî’den ayrılır. Çünkü
gazel, hayata karşı kayıtsızlığı, yaşamaktan zevk almayı Fuzûlî’dek� aşk acısı ve ıstırap, Bâkî’de yer�n� zevk ve
anlatan gazeller r�ndane gazel, kadını ve aşkın zevkle- eğlenceye bırakır. D�n ve tasavvuftan uzak duran sanat-
r�n� şuh b�r tavırla �fade eden gazel türü şûhane gazel, çının ş��rler�nde İstanbul’la �lg�l� tasv�rler; İstanbul’un mev-
ahlâkla �lg�l� öğütler veren, özdey�ş n�tel�ğ�ndek� sözler�n s�mler�, mehtaplı geceler�, güzeller� ve doğa sıkça yer alır.
ağır bastığı gazeller �se h�kemî gazel olarak adlandırılır. Sanatçının mensur türde yazılmış bazı eserler� olmakla
Türk edeb�yatında Fuzûl� âşıkane gazel�n, Bâkî r�ndane b�rl�kte en tanınmış eser� “D�van”ıdır.
gazel�n, Ned�m şûhane gazel�n, Nâbî de h�kemî gazel�n Parçanın d�l ve anlatımı yönünden aşağıdak�ler�n
öncüsü sayılır.
hang�s� söyleneb�l�r?
Parçanın yazılış amacı aşağıdak�lerden hang�s�d�r?
A) Anlatımda süslü ve sanatlı b�r d�l kullanılmıştır.
A) Gazeller�n konularını açıklamak B) Destekley�c� ve açıklayıcı b�r �fadeye yer ver�lm�şt�r.

B) Konularına göre gazel türler�n� açıklamak C) Anlatım, I. k�ş� ağzıyla sağlanmıştır.
C) Öneml� gazel şa�rler�n� tanıtmak D) Hem öznel hem de nesnel cümlelerle anlatım sağ-
D) Gazel�n genel özell�kler�n� ele almak lanmıştır.
E) Gazeller� sınıflandırmak E) Kahraman bakış açısıyla kaleme alınmıştır.

MARKAJ YAYINLARI 21
Markaj Yaynlar / 10. Snf Türk Dili ve Edebiyat