Page 22 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

PARAGRAF TESTİ 5 3. ÜNTE: R

5 Kas�de, d�van edeb�yatında sıklıkla kullanılan b�r nazım 7 Kas�deler�n adlandırılmalarında değ�ş�k yöntemler uygu-
b�ç�m�d�r. Arap edeb�yatından İran edeb�yatına oradan lanmaktadır. Bunlardan b�r�nc�s� nes�bde �şlenen konuya
da Türk edeb�yatına geçm�şt�r. Kas�deler, d�n veya devlet göre yapılan adlandırmadır. Mesela kas�den�n nes�b
büyükler�n� övmek amacıyla yazılır. Bazen de kas�delerde bölümünde kış anlatılıyorsa kas�de ş�tâ�yye, bahar anla-
yerg� söz konusudur. Kas�de den�l�nce akla gelen �lk �s�m tılıyorsa bahâr�yye g�b� �s�mlerle anılır. İk�nc� adlandırma
Nef’î’d�r. Kas�deler d�van ş��r�n�n bey�tlerle kurulan nazım red�fe göre yapılır. Mesela kas�dede red�f olarak su kel�-
b�ç�mler�ndend�r. Bey�tler aa-ba-ca-da … şekl�nde kaf�- mes� kullanılmışsa su kas�des�, güneş kel�mes� kulla-
yelenmekte ve bey�t sayısı 33-99 arasında değ�şmekte- nılmışsa güneş kas�des� adını alır. Kas�deler �şled�kler�
d�r. Bütün d�van ş��r� nazım b�ç�mler�nde olduğu g�b� ölçü, konuya göre çeş�tl� �s�mlerle de anılmaktadır. Bu türler
aruz ölçüsüdür. arasında Allah’ın b�rl�ğ�n� anlatanlara tevh�d, Allah’a yal-

Bu parçada kas�deler�n hang� özell�ğ� hakkında b�lg� varıp yakarmayı konu ed�nenlere münacaat, Peygamber
ver�lmem�şt�r? Efend�m�z’�n övgüsünün yer aldığı kas�de türüne naat
(Fuzûlî’n�n Su kas�des� b�r naat örneğ�d�r.), b�r k�msen�n
A) Konu B) Amaç aksayan yönler�n� yermek amacıyla yazılanlara h�cv�ye,
C) Bölüm D) Bey�t b�r k�ş�n�n övüldüğü kas�de türüne meth�ye ve şa�r�n ken-
E) Ölçü d�n� övdüğü kas�delere de fahr�ye adı ver�l�r.
Bu parçanın konusu aşağıdak�lerden hang�s�d�r?
A) Kas�deler� konusuna göre sınıflandırmak
B) Kas�den�n nes�b bölümünü tanıtmak
C) Kas�dede ele alınan konularını açıklamak

D) Kas�deler�n �çer�kler� hakkında b�lg� vermek
E) Kas�deler�n adlandırılmalarında kullanılan yöntemler
6 Gazeldek� g�b� kas�dede de �lk bey�t matla, son bey�t
makta adını alır. Kas�den�n en güzel beyt�ne beytü’l-ka-
s�d, şa�r�n mahlasının bulunduğu beyte �se tâç-bey�t adı
ver�lmekted�r. Kas�delerde şa�r, doğrudan övgüye baş-
lamaz. Önce sanat gücünü göstermek, hayal gücünün 8 D�van edeb�yatında mesnev�, gazel ve kas�deden başka
zeng�nl�ğ�n� ortaya çıkarmak �ç�n b�r g�r�ş yapar. Bu bölüm kıt’a ve müstezat nazım b�ç�mler� de bey�tlerle kurulmak-
nes�b ya da teşb�b adıyla anılmaktadır. Şa�r; burada b�r tadır. (I) Kıt’alar, xa-xa şekl�nde kaf�yelenen �k� bey�tl�k
şehr�n, mevs�m�n, atın, gecen�n tasv�r�n� yapar. Nes�b- b�r nazım b�ç�m�d�r. (II) Nef’î’n�n ş��rler�nde, Türk edeb�-
den sonra övgüye geçeceğ�n� haber veren, b�r bey�tten yatında XVII. yüzyılda etk�s� görülmeye başlanan seb-
oluşan g�r�zgâh bölümü gel�r. Kas�den�n yazılma neden� k�h�ndî akımından �zler görmek de mümkündür. (III) Şa�-
olan övgünün yer aldığı bölüm meth�ye adını alır. Meth�- r�n mübalağaya düşkünlüğü, tezatlara çok yer vermes�,
yen�n hemen ardından daha l�r�k b�r bölüm olan tegazzül hayal dünyasının zeng�nl�ğ� sebk�h�ndîn�n ondak� �zler�d�r.
bölümü gel�r k� şa�r burada b�r gazel söyler. Ancak bu (IV) “H�nt üslubu, H�nt tarzı” anlamına gelen sebk�h�ndî,
bölüm her kas�dede olmayab�l�r. B�r sonrak� bölüm olan İran’dan H�nd�stan’a gelen İranlı şa�rlerce gel�şt�r�lm�ş;
fahr�yede, övülen k�ş�ye yapılan övgünün b�r o kadarını daha sonra Nâ�lî, Neşât�, Şeyh Gâl�p g�b� bazı d�van şa�r-
şa�r kend�s� �ç�n yapar. Bu �k� bölümde d�l oldukça ağırdır. ler�n� de etk�s� altına almış b�r akımdır. (V) Bu anlayışla
Sonrasında şa�r�n mahlasının yer aldığı tâç-bey�t bulunur. yazılan ş��rlerde anlam olab�ld�ğ�nce kapalı; d�l oldukça
Son bölüm �se duâ bölümü olarak adlandırılır. Şa�r burada ağır, sanatlı, süslüdür ve soyut konular (özell�kle tasav-
övdüğü k�ş�n�n uzun ömürlü olması, bahtının açık olması vuf) daha çok ele alınmıştır.
g�b� �y� d�leklerde bulunarak ona dua eder.
Parçanın anlam bütünlüğü d�kkate alındığında numa-
Aşağıdak�lerden hang�s� bu parçadan çıkarılab�lecek ralandırılmış yerler�n hang�s�ne “Müstezat �se gazel
anahtar sözcükler arasında yer almaz?
bey�tler�n�n her b�r d�zes�ne b�r kısa d�ze eklenerek aruzun
A) Sanat B) Nes�b özel b�r kalıbıyla yazılır.” cümles�n�n get�r�lmes� uygun
C) G�r�zgâh D) Matla olur?
E) Tegazzül A) I B) II C) III D) IV E) V

MARKAJ YAYINLARI
22 Markaj Yaynlar / 10. Snf Türk Dili ve Edebiyat