Page 24 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

PARAGRAF TESTİ 6 3. ÜNTE: R

5 Şarkıda d�kkat� çeken öneml� b�r özell�k de XV. yüzyılda 7 İstanbul’da doğan Ned�m (1680?-1730), XVIII. yüzyılın en
Necat�’yle başlayan mahallîleşme akımının �zler�n�n güçlü şa�rler�ndend�r. Asıl adı Ahmet’t�r. İy� b�r öğren�m
görülmes�d�r. Halk d�l�nde kullanılan kel�meler, dey�mler gören şa�r, çeş�tl� devlet kademeler�nde yer aldı; müder-
Ned�m’�n ş��r�nde ustaca b�r söylemle b�rleşm�şt�r. Bak�’n�n r�sl�k görev�nde de bulundu. Ned�m’�n sanatçı olarak en
ş��rler�nde kullandığı İstanbul Türkçes�, Ned�m’�n ş��rle- ver�ml� dönem�, III. Ahmed’e ve devr�n sadrazamı Damat
r�nde ş��r d�l� olmuştur. Bu nedenle Ned�m, mahallîleşme İbrah�m Paşa’ya yakın olduğu ve Lale Devr� adıyla da b�l�-
akımının Türk edeb�yatındak� en öneml� �sm� olarak anı- nen dönem oldu. Daha çok gazel ve şarkılarıyla tanınan
lır. Necat�’yle başlayan bu hareket, Bak� ve Şeyhül�slam sanatçı, aşk ve sevg�l� g�b� konuları �şled�. Anlattığı sev-
Yahya aracılığıyla Ned�m’e kadar ulaşmış ve onda olgun- g�l�ler, madd� varlıkları h�ssed�len güzellerd�. Aşkı sürekl�
laşmıştır. ve c�dd� olmaktan çok geç�c� b�r eğlence olarak gördü.

Aşağıdak�lerden hang�s� bu parçaya get�r�leb�lecek Büyük şa�rler�n çoğunda görülen tasavvuf, Ned�m’�n k�ş�-
başlıklar arasında olamaz? l�ğ�ne çok uzak b�r kavramdı. Onun ş��rler�nde zevk, neşe
ve coşkunluk vardı. Üzüntüye, kedere, acıya yer yoktu.
A) Şarkı Türünün Özell�kler� Ned�m’�n öneml� özell�kler�nden b�r� de yaşadığı devr�n
B) Şarkı Türünde Mahallîleşme Akımı özell�kler�n� ş��re yansıtmasıydı. Ş��rler�nde o devr�n İstan-
C) Mahallîleşme Akımı bul’unu bütün güzell�kler�yle, canlılığıyla ve olaylarıyla
D) Mahallîleşme Akımının Öneml� Şa�rler� anlatmıştır. Sanatçının en tanınmış eser� D�van’ıdır.
E) Ned�m’�n Ş��rler�nde Mahal�leşme Akımı Parçadan hareketle Ned�m �le �lg�l� olarak aşağıdak�-
ler�n hang�s�ne ulaşılamaz?

A) Ş��rler�nde kend� adını kullanmamıştır.
B) Devlet kademeler�nde görev yapması şa�rl�kte ünü-
nün artmasını sağlamıştır.
6 D�van edeb�yatında şarkının dışında da bentlerle kuru- C) Şarkı ve gazeller� şöhret�n� artırmıştır.
lan nazım b�ç�mler� vardır. Bunlardan ruba� tek dörtlük- D) Ş��rler�nde madd� aşkı konu almıştır.
ten oluşur ve aaxa şekl�nde kaf�yelen�r. Türk edeb�yatına E) Ş��rler�nde �nsanı hüzünlend�recek konulara yer ve-
İran edeb�yatından geçm�şt�r. Tasavvuf�, felsef� vb. konu- mez.
larda yazılır. Bu nazım b�ç�m�, adeta Ömer Hayyam’la
özdeşleşm�şt�r. Aruzun sadece “fâ’�lâtün/fâ’�lâtün/fâ’�lün”
kalıbıyla yazılan ve aaxa şekl�nde kaf�yelenen tuyuğlar da
d�van edeb�yatında tek dörtlükten oluşan b�r d�ğer nazım
b�ç�m�d�r. Murabba, şarkı, terk�b-� bend, terc�-� bend g�b�
bazı nazım b�ç�mler� b�rden fazla bentten oluşmaktadır.
Dörder d�zel� bentlerden oluşan murabbalarda kaf�ye
düzen� aaaa-bbba-ccca … şekl�nde olup bent sayısı 3-7
arasında değ�şmekted�r ve murabbalarda konu sınırla-
ması yoktur. Tal�hten ve hayattan ş�kâyetler, d�nî, tasav- 8 Mân�, anon�m halk edeb�yatının en yaygın ürünler�nden
vuf�, felsef� düşünceler terk�b-� bent nazım b�ç�m�yle d�le b�r�d�r. (I) 7’l� hece ölçüsüyle söylenen ve genell�kle dört
get�r�lm�ş olup terk�b-� bentlerde bent sayısı 5-10 arasında d�zeden oluşan mân�lerde anlamın ağırlığı üçüncü ve
değ�ş�r ve her bent, 5-10 bey�tten oluşur. Bu nazım b�ç�- dördüncü d�zeded�r. (II) Konusu çoğunlukla aşk olmakla
m�nde her bend�n sonundak� bey�t (vasıta beyt�) değ�ş�r. b�rl�kte ayrılık, özlem, hasret, doğa vb. konularla �lg�l� de
Şek�l özell�kler� bakımından terk�b-� bentlere benzeyen mân� söyleneb�l�r. (III) Koşma, âşık edeb�yatının en yaygın
terc�-� bentler, her bend�n sonundak� vasıta beyt�n�n tek- türüdür. (IV) Koşmalar, 11’l� hece ölçüsüyle saz eşl�ğ�nde
rarlanması yönüyle terk�b-� bentlerden ayrılır.
söylen�r ve bel�rl� kaf�ye düzen�ne sah�pt�r. (V) Sevg�, ayrı-
Bu parçanın anlatımında aşağıdak�lerden hang�s� lık, y�ğ�tl�k, kahramanlık, doğa g�b� konuları �şleyen nazım
kullanılmıştır? b�ç�m�d�r.

A) Tartışma B) Tanık gösterme Bu parça �k� paragrafa ayrılmak �stense �k�nc� parag-
C) Öyküleme D) Bet�mleme raf numaralandırılmış cümleler�n hang�s�yle başlar?
E) Açıklama A) I B) II C) III D) IV E) V

24 Markaj Yaynlar / 10. Snf Türk Dili ve Edebiyat
MARKAJ YAYINLARI