Page 14 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

PARAGRAF TESTİ 1 3. ünİte: şİİr

5 Kutadgu Bilig, öğretici yanı ağır basan ve düşünce ağır- 7
lıklı bir eserdir. Eserde “bir yaşantı veya davranışın daha I� Atabetü’l- Hakayık; İslamiyet etkisindeki Türk edebi-
iyi kavranmasını sağlamak için göz önünde canlandırıp yatının, İslam inançlarını telkin eden ilk eseri olması
dile getirme” anlamına gelen alegoriler yer almaktadır. Bu yönüyle de önemli bir yere sahiptir.
yönüyle eser alegorik bir mesnevi örneğidir. Eserde söz
konusu olaylar, dört sembolik kişi etrafında geçmektedir. II� Bu bölümlerde bilginin yararları ile cahilliğin zararları,
Bu kahramanların ağızlarından yazarın insan mutlulu- cömertliğin övgüsü, cimriliğin yergisi, kibirliliğin kötü-
ğuna, sosyal düzene, devlet yönetimine ilişkin görüşleri lükleri, dünyanın geçiciliği gibi konular işlenmiştir.
dile getirilir. Eserin kahramanlarından Kün Togdı (Hüküm- III� Bu öğreticilik sayesinde İslam dininin etkisiyle eserde
dar) adaleti, Ay Toldı (Vezir) saadeti, Ögdülmiş (Vezirin Arapça-Farsça birçok kelime kullanılmıştır.
oğlu) aklı, Odgurmış (Vezirin kardeşi) ise akıbeti tem- IV� Bu konularla birlikte dinî-ahlaki içerikli öğretici bir
sil eder. Eser, edebiyatımızdaki ilk siyasetname örneği eserdir.
olması yönüyle de önemli bir yere sahiptir.
V� Eserin bazı bölümleri beyitlerle yazılmış olup esas
Bu parçada Kutadgu Bilig ile ilgili aşağıdakilerin metin bölümlerinde dörtlük tercih edilmiştir.
hangisinden söz edilmemiştir?
VI� Atabetü’l-Hakayık, Hakaniye lehçesiyle Edip Ahmet
A) İçeriği B) Yazarı Yükneki tarafından yazılmıştır.
C) Önemi D) Türü Numaralandırılmış cümlelerden anlamlı ve kurallı bir
E) Temsil edilen semboller paragraf oluşturulmak istendiğinde doğru sıralama
aşağıdakilerden hangisi olur?
A) I - III - V - VI - IV - II B) II -V - I - IV - III - VI
C) II - III - I - VI - IV - V D) VI - IV - III - V - II - I
E) VI - V - II - IV - III - I
6 Divânu Lugati’t-Türk, 1074’te Kaşgarlı Mahmut tarafın-
dan yazılmış Türkçe-Arapça bir sözlüktür. Eserin yazılış
amacı Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin zengin
dil varlığını ortaya çıkarmaktır. Eserde Türkçe kelimelerin
Arapça karşılıkları verilmiş ve Türkmen, Oğuz, Çiğil gibi
çeşitli Türk boylarının dilleri tanıtılmıştır. Arap harfleriyle
kaleme alınan Divânu Lugati’t-Türk’te Karahanlı Türkçe-
sinin ses özellikleri görülmektedir. Eserde halk dilinde yer 8 Divân-ı Hikmet, dinî-tasavvufi şiirin kurucusu olarak
alan kelimeler, deyimler, atasözleri ve şiir örnekleri bulun- bilinen Hoca Ahmet Yesevî tarafından kaleme alınmış-
maktadır. Kaşgarlı Mahmut, bütün bu bilgileri Türk boyla- tır. Hoca Ahmet Yesevî, etrafında toplanan müritlerine
rını dolaşarak elde etmiştir. Eserin sonunda Türk illerini dervişlik adabını öğretebilmek için onların anlayacağı
gösteren ve tarihî önem taşıyan bir harita bulunmaktadır. bir dille manzumeler yazarak seslenir. Bu manzumeler
Divânu Lugati’t-Türk; Türkçenin bilinen ilk sözlüğü, ilk dil hikmet adıyla anılmaktadır. Dörtlüklerle yazılan hikmetler
bilgisi kitabı ve ilk edebiyat antolojisi olma özelliğini taşı- genellikle 7’li ve 12’li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur. Hik-
yan geniş kapsamlı bir eserdir. -----.
metlerde atasözlerinin kullanımı dikkat çekicidir. Eserde
Düşüncenin akışına göre parçanın sonuna aşağıda- Hz. Peygamber’in hayatı ve mucizeleri, dünyadan şikâ-
kilerden hangisi getirilemez? yet, kıyamet gününün yakınlığı, dervişliğin faziletleri gibi
A) Bu özellikleri dolayısıyla pek çok bilim dalına kaynak- dinî konular işlenmiştir. Eser, tasavvufu yaymak amacıyla
lık etmektedir yazıldığı için lirizm yönü zayıf, öğretici yanı ağır basan,
B) Hâlâ Türk edebiyatının en önemli eserleri arasında sanat kaygısı taşımayan manzumelerden oluşmaktadır.
yer alır Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi
C) Ne yazık ki günümüzde geçerliliğini yitirmiştir kullanılmıştır?
D) Türk edebiyatını ve tarihini aydınlatan eserler arasın- A) Açıklama B) Öyküleme
dadır C) Benzetme D) Tartışma
E) Türkçenin geçmişine ışık tutan bir içeriğe sahiptir E) Betimleme

14 Markaj Yayınları / 10. Sınıf türk Dili ve edebiyatı
MARKAJ YAYINLARI