Page 10 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

PARAGRAF TESTİ 1 2. ünİte: hİkâYe

5 Halk hikâyelerinde genellikle sevgi ve kahramanlık konu- 7 “Kerem ile Aslı” hikâyesi gerek Anadolu’da gerekse
ları işlenir. Bu kişilerin olağanüstü özellikleri oldukça sınır- diğer Türk boyları arasında çok sevilen bir halk hikâyesi
lıdır. Halk hikâyeleri ilahi bakış açısı ile oluşturulmuştur. olduğundan yazma, matbu ve sözlü varyantları geniş bir
Yani hikâyelerin anlatıcısı her şeyi bilmektedir. Bu hikâ- coğrafyaya yayılmıştır. Hikâye, manzum-mensur karı-
yelerin metinleri kurmacadır ve bu metinlerde dil, coşku şık yazılmıştır ve şiirler genellikle kahramanların duygu
ve heyecana bağlı işleviyle kullanılmıştır. Halk hikâyeleri durumunu yansıtmak amacıyla kullanılmıştır. Hikâyenin
efsane sonrası dönemde halk kültüründe önemli bir yer kahramanı Kerem, XVII. yüzyılda yaşadığı sanılan bir
tutmuştur. Halk hikâyeleri genellikle mutlu sonla biter. saz şairidir. Aslı’yı bulmak için gurbete düşer. Bazı anla-
Hikâyelerin bazı bölümlerinde dinleyici ya da okuyucular tımlarında Aslı’ya kavuşurken bazılarında kavuşamadığı
için yapılan dualar vardır. görülür. Kerem ile Aslı, zengin kelime hazinesi, atasözü
ve deyimleri ile önemli bir halk hikâyesidir.
Bu parçanın yazılış amacı aşağıdakilerden hangisi-
dir? Bu parça dil ve anlatım yönünden değerlendirildi-
ğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Halk hikâyelerinde yer verilen konuları sıralamak
B) Halk hikâyelerinin dil özelliklerini açıklamak A) Amaç-sonuç cümlelerine yer verilmiştir.
C) Halk hikâyeleri hakkında bilgi vermek B) Koşul-sonuç cümlelerine yer verilmiştir.
D) Halk hikâyelerinin yapısını anlatmak C) Karşılaştırmaya başvurulmuştur.
E) Halk hikâyelerinin okuyucular üzerindeki etkisini be- D) Terim anlamlı sözcükler kullanılmıştır.
lirtmek E) Bilgi vermek amacıyla yazılmıştır.

6 Halk hikâyeleri konularına göre üçe ayrılır: Aşk hikâyeleri,
toplum hafızasında uzun süre yaşayan aşkların hikâye-
leştirildiği sevgi temalı halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere
Kerem ile Aslı, Arzu ile Kanber, Tahir ile Zühre, Ercişli 8 Fiilimsi; fiillerden belli eklerle türeyip isim, sıfat veya zarf
Emrah ile Selvihan, Elif ile Mahmut, Derdiyok ile Zülfüsi- görevinde kullanılan sözcüklerdir. Adından da anlaşıldığı
yah örnek verilebilir. Dinî temalı kahramanlık hikâyeleri, üzere bu sözcükler fiile benzer fakat fiil değildir. İsim-
tarihe mal olmuş kahramanları veya dinsel açıdan önemli fiil; fiillerden “-mek,-me,-iş” ekleriyle türetilip isim göre-
kabul edilen erdemli kişileri konu edinen halk hikâyeleri- vinde kullanılan “okuma, görmek, bakış” gibi sözcüklerdir.
dir. Bu hikâyelere Danişment Gazi ile ilgili hikâyeler, Van Sıfat-fiil; fiillerden “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş”
Kalesi, Hz. Ali ile ilgili hikâyeler örnek verilebilir. Destani ekleriyle türetilip isim görevinde kullanılan “okuyan, bakı-
halk hikâyeleri, içinde destana ait bazı özellikleri barındı- lası, bildik, gelecek, sevmiş” gibi sözcüklerdir. Zarf-fiil;
ran halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Dede Korkut Hikâye- fiillerden “-e, -ip, -erek, -meden, -meksizin, -dikçe, -ince,
leri ve Köroğlu Hikâyesi örnek gösterilebilir.
-eli, -ken, -r..., -esiye” ekleriyle türetilip zarf görevinde
Bu parça aşağıdaki yönergelerden hangisine karşılık kullanılan “gelip, görerek, duymadan, görürken” gibi söz-
söylenmiş olabilir? cüklerdir.

A) Halk hikâyelerinin özelliklerini açıklayınız. Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi
B) Önemli halk hikâyelerimizi sıralayınız. kullanılmıştır?
C) Halka mal olmuş hikâyeleri tanıtınız. A) Betimleme B) Tartışma
D) Halk hikâyelerini konularına göre değerlendiriniz. C) Benzetme D) Öyküleme
E) Halk hikâyelerine örnek veriniz. E) Açıklama

10 Markaj Yayınları / 10. Sınıf türk Dili ve edebiyatı
MARKAJ YAYINLARI