Page 375 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 375
2. Ünite: Mekansal Bilgi Teknolojileri
Ölçek T
Ölçek Türleri ürleri H�U = 5 cm G�U = 50 km Ölçek = ?
Ölçek: Coğrafi unsur, olay ve yükseltilerin haritaya aktarılma- 1 km = 100 000 cm
sı sırasında kullanılan küçülme oranına denir� H�U 5 cm 5
Ölçek = = =
G� U 50 km 5�000�000
Kesir Ölçek 1
• Pay ve paydadan oluşur� Pay her zaman 1’dir� Payda deği- Sadeleştirme işlemi yapıldığında = 1�000�000
şebilir� Payda büyüdükçe ölçek küçülür�
Kesir Ölçeği Çizgi Ölçeğe Çevirme
{ 1 → Pay sabittir� Birimi santimetre olup harita uzun- • Kesir ölçeğin çizgi ölçeğe çevrilmesi için haritadaki 1
5000
Örnek: EDİTÖR YAYINLARI
luğunu gösterir� cm’nin gerçekte kaç km’yi gösterdiğinin bulunması gerekir�
→ Payda değişebilir� Küçültme oranını gösterir� ̛ Örnek: 1/3�000�000 kesir ölçeğinin çizgi ölçek olarak
Birimi santimetredir� Gerçek uzunluğu gösterir� ifadesi nedir? (Çentikler arası 1 cm, toplam boyu 5 cm, birimi
km olsun�)
Çizgi (Grafik) Ölçek ̚ Çözüm: Ölçek = H�U = 1
• Harita üzerindeki uzunlukların gerçekte ne kadar olduğunu G� U 3�000�000
bir doğru üzerinde grafik olarak gösteren ölçektir� • Haritadaki 1 cm gerçekte 3�000�000 cm’ye yani 30 km’ye
• Üstteki sayılar gerçek uzaklığı, çizginin uzunluğu ise hari- eşittir� Buna göre 1 cm’nin 30 km olarak gösterildiği çizgi
tadaki uzunluğu göstermektedir� ölçek hazırlanır�
30 0 30 60 90 120 km
Gerçek uzunluk (5 km)
0 5 10 15 20
{ İz düşümsel alanda her yer dümdüz kabul edilir� Dağlık
ve engebeli yerlerde gerçek alan ile iz düşümsel alan ara-
Haritadaki uzunluk (1 cm) sındaki fark artar�
Ölçeklerine Göre Haritalar
Çizgi Ölçeği Kesir Ölçeğe Çevirme Ölçeklerine Göre Haritalar
• Çizgi ölçeğin boyu haritalardaki uzunluğu verir� Çizgi ölçek • Haritalar ölçeklerine göre; büyük, orta ve küçük olmak üze-
üzerindeki tüm bölümlerin toplamı gerçekteki uzunluğu ifa- re üç gruba ayrılır�
de eder� Büyük Ölçekli Haritalar
Harita Uzunluğu
• Ölçek = Gerçek Uzunluğu • Ölçekleri 1/20�000 - 1/200�000 arasında olan haritalardır�
Bu haritalarda yer şekilleri, yerleşim birimleri, tüneller, yol-
10 0 10 20 30 40 km lar, köprüler, mağaralar vb� ayrıntılar gösterilebilir� Topoğ-
̛ rafya haritaları büyük ölçekli haritalardandır ve çok detaylı
• Yukarıdaki çizgi ölçeğin harita uzunluğu 5 cm’dir� Buna olduğundan yerleşim birimlerini göstermek amacıyla çizilir�
göre, kesir ölçek olarak değeri nedir?
Orta Ölçekli Haritalar
̚ Çözüm: Çizgi ölçeğin en sağındaki sayı ile varsa 0 (sıfı-
rın) solundaki sayı toplanır, toplam uzunluğa bölünür� • Ölçekleri 1/200�000 ile 1/500�000 arasında olan haritalar-
dır� Bu tür haritalarda ayrıntı azdır� Bu ölçekler kullanılarak
Gerçek Uzunluk = 10 + 40 = 50 hava ve kara yolu haritaları ile fiziki haritalar yapılır�
10 0 10 20 30 40 km Küçük Ölçekli Haritalar
• Ölçekleri 1/500�00’den küçük haritalardır� Bu tür haritalarda
1 cm detay görünmez� Daha geniş bir alan daha küçük bir düz-
Harita uzunluğu = 5 cm leme çizilir�
Coğrafya 375
