Page 370 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 370
1. Ünite: Coğrafyanın Doğası
• El Harezmi, Kitab Surat al-Ardh isimli eseri yazmıştır� • Fatih, Batlamyus’un eserlerini Arapçaya tercüme ettirmiştir�
• El Biruni, matematik, astronomi, tarih ve coğrafya alanında • Bu durum Osmanlı’da coğrafyanın gelişmesini olumlu et-
çağının ünlü bir bilim insanıydı� kilemiştir�
• Çok sayıda eser yazmış olan Biruni, eksen eğikliği ve Dün- • Bu döneme damgasını vuran özellikle Piri Reis’in Kitab-ı
ya’nın yarı çapını hesaplamıştır� Bu hesaplamalar, günü- Bahriye adlı eserinde Avrupa ve Afrika’nın batı kıyılarını,
müzde hesaplanmış olan değerlere çok yakındır� Güney Amerika’nın ise doğu kıyılarını gösterdi�
• Muhammet İdrisi, Kitabu Roger isimli eseri yazmıştır� Ak- • Piri Reis 1513’te ilk Dünya haritasını çizdi�
deniz ülkelerini gezmiştir� Gezdiği yerlerle ilgili çok sayıda
eser yazmış ve bir dünya haritası hazırlamıştır� • Kâtip Çelebi, ünlü bir Türk gezgini idi� Gezdiği yerleri anla-
• İdrisi, Orta Çağ’da Müslüman coğrafyacıların ürettikleri tan ve dünyanın aynası anlamına gelen “Cihannüma” adlı
eseri, ölümünden sonra İbrahim Müteferrika tarafından ya-
coğrafi bilgi birikimini “Kitab-ür Rüşandi” isimli eseriyle Ba-
yımlanmıştır�
tı’ya taşınmıştır�
• Kaşgarlı Mahmut, Türk boylarını dolaşırken yaşadıkları • Ünlü Türk gezgini olan Evliya Çelebi, gezdiği yerlerle ilgili
bilgileri 10 ciltlik “Seyahatname” adlı eserinde toplamıştır�
yerleri kağıt üzerine işaretlemiş, yani yerel haritalarını çı-
karmıştır� Daha sonra, bunları birleştirerek Doğu Türkistan
Y
merkez olmak üzere bölgenin haritasını yapmıştır� Yakın Çağ’da Coğrafyaakın Çağ’da Coğrafya
• Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügati’t Türk adlı eseri Dün- • Günümüzde modern coğrafi görüşün temelleri 19� yüzyıl
ya’nın ilk haritasıdır� başlarında Alman coğrafyacılar tarafından atılmıştır�
•
Bernhardus Varenius’un (1622-1650) 1650 yılında yazdığı
• EDİTÖR YAYINLARI
İbn Haldun, birçok bilim dalıyla olduğu gibi coğrafyayla da
ilgilenmiştir� Bu bilim insanı, çok tanınmış olan “Mukaddi- Geographia Generalis kitabı, çoğu coğrafyacı tarafından
me” adlı eserini yazmıştır� Bu eserinde iklimin insan yaşa- modern coğrafyanın kuruluşunun başlangıç eseri olarak
mına etkisi, göçebe ve yerleşik kültürler, kır ve şehir yerleş- kabul edilir�
meleri ile geçim tarzları üzerinde durmuştur� • Zira Varenius’un bu çalışması coğrafyanın sınırlarını çize-
• İbn-i Batuta Endülüs’ten Çin’e kadar olan bölgeyi 30 yılda rek, coğrafya biliminin astronomik olaylarla ilgilenen, söy-
gezmiştir� İbn-i Batuta bu gezilerdeki gözlemlerini İbn-i Ba- lencelere dayanan ve efsaneler üreten bir disiplin olmak-
tuta Seyahatnamesi adlı eserinde toplamıştır� Bu eserinde tan çıkmasını sağlayarak, coğrafyanın ayrı bir bilim dalı ve
gezdiği yerlerin toplumsal yapıları, yer altı kaynakları, dil, araştırma alanı olarak kabul edilmesini sağlamıştır�
din ve gelenek gibi özellikleri hakkında ayrıntılı bilgiler ver- • Fiziki coğrafyanın kurucusu Alexander Von Humboldt’tur�
miştir� Alexander Von Humboldt, fiziki coğrafya ve meteorolojinin
temellerini oluşturan çalışmalara imza attığı gibi, sıcaklık
Yeni Çağ’da Coğrafyaeni Çağ’da Coğrafya
Y eğrileri ile ülkelere ait iklimleri karşılaştırmayı önermiş, tro-
• Avrupa’da Rönesans ve Reform hareketleri yaşanmış, bu pik fırtınaların nedenlerini ortaya çıkarmıştır�
hareketlerin etkisiyle coğrafya alanında önemli gelişmeler • Beşeri coğrafyanın kurucusu Carl Ritter’dir� Carl Ritter,
yaşanmıştır� XIX� yüzyılda gelişmiş olan jeolojik dönemlerin, hayvanla-
• Bartelmi Diaz, Vasco da Gama, Kristof Kolomb ve Macel- rın ve bitkilerin sınıflandırılması yönteminden etkilenmiş ve
lan’ın yaptığı keşifler sayesinde yeni yerler keşfedilmiştir� bunu coğrafyaya uygulamıştır�
Dünya’nın yuvarlak olduğu Macellan’ın başlatıp Del Ca- • Dünyayı kendi içinde sabit şekiller (kıtalar), hareketli şekil-
no’nun bitirdiği seyahatlerle kademeli bir şekilde gösteril- ler (su, ateş, rüzgâr) ve üç krallık (hayvan, bitki ve maden)
miştir� olmak üzere ayırmıştır�
370 Coğrafya
