Page 27 - TYT TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

BÖLÜM
DOĞAL SİSTEMLER
1

DOĞA VE İNSAN COĞRAFYANIN KONUSU VE BÖLÜMLERİ

Ɖ Doğa, bütün canlıların yaşam alanını oluşturmakta- İnsanın içinde bulunduğu mekânı ve bu mekân ile olan
dır. Doğal sistemler atmosfer (hava küre), litosfer (taş ilişkilerini coğrafya inceler. Yani insan ve insanın faali-
küre), hidrosfer (su küre) ve biyosfer (canlılar küresi) yetlerini sürdürdüğü mekân coğrafyanın inceleme konu-
den oluşmaktadır. Bu dört unsur birbiriyle etkileşim sunu oluşturur. Mekân canlı ve cansız çevreden oluşur.
halindedir. Biyosfer; atmosfer, litosfer, hidrosfer, bitki Bitki, insan ve hayvan canlı; taş küre, su küre ve hava
ve hayvanlardan oluşur. küre de cansız elemanlardır. Coğrafyanın konusunu
atmosfer, hidrosfer, litosfer ve biyosfer oluşturmaktadır.
Ɖ Doğal çevre insanların giyinme, beslenme ve ekono-
mik faaliyetlerinin farklı olmasına yol açmıştır. Coğrafyanın Bölümleri
Ɖ Sıcak iklim bölgelerinde yaşayanlar sebze ve meyve 1) Fiziki Coğrafya: Doğal sistemlerdeki coğrafi olayları
ağırlıklı beslenip daha ince kıyafetleri giyerler. Soğuk inceler.
bölgelerde yaşayan insanlar yağlı ve protein değeri a. Jeomorfoloji (Yeryüzü Şekilleri Bilimi): Yeryüzü
yüksek hayvansal ürünleri tercih ederler.
şekillerinin (dağ, vadi, ova, plato) oluşumunu ve dağılı-
Ɖ Tarım ürünlerinin yetiştirilmesinde iklim, yeryüzü şını inceler.
şekilleri etkili olmaktadır. Örneğin; zeytin tarımı b. Klimatoloji (İklim Bilimi): İklimin ve iklim elemanları-
Akdeniz iklimi görülen yerlerde, çay tarımı ise nemli nın oluşumunu ve dağılışını inceler.
ılıman iklim bölgelerinde yapılır. Doğal çevre turizm
faaliyetlerini de etkilemektedir. Örneğin; ülkemizde c. Hidrografya (Sular Coğrafyası): Yer üstü ve yer altı
Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri deniz kenarında yer sularını inceler.
almasına rağmen Akdeniz'de güneşli gün sayısı daha d. Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Bitki ve hayvan
fazla olduğundan plaj turizmi daha çok gelişmiştir. topluluklarının dağılışını inceler.
Yer şekillerinin dağlık ve engebeli olduğu alanlarda e. Toprak Coğrafyası: Yeryüzündeki toprakların dağı-
kış turizmi gelişme göstermiştir. lışını inceler.
Ɖ Önceki dönemlerde doğanın insan üzerinde etkisi f. Kartografya (Harita Bilimi): Haritaların hazırlanışı,
daha fazlaydı. Zamanla bilgi birikiminin artması ve haritalardan yararlanma gibi konuları inceler. Kartog-
teknolojik gelişmelerle insanın doğa üzerindeki etkisi rafyaya bağlı matematik coğrafya ise Dünya'nın şekli,
artmıştır. Kurak alanlara boru hatlarıyla su taşınarak boyutları, Güneş sistemindeki yeri gibi konuları inceler.
su ihtiyacı olan tarım ürünleri yetiştirilmiştir. Ulaşıma ŗ NOT
engel faktörler köprü ve tünellerle aşılmıştır. Tarım
alanları ve yerleşilebilir alanlar artmıştır. Kanallarla Jeoloji (Yer Bilimi), pedoloji (Toprak Bilimi), litoloji (Taş
denizler birbirine bağlanmıştır. Bilimi), jeomorfolojinin içerisinde yer alır. Oseonog-
rafya (Okyanus Bilimi), limnoloji (Göl Bilimi), potamo-
Ɖ Ev yapımında kullanılan malzemelerde doğal çev- loji (Akarsu Bilimi) de hidrografyanın içerisinde yer alır.
renin etkisi vardır. Karadeniz'de ahşap, Şanlıurfa'da
kerpiç, Mardin'de ve Akdeniz'de taş evler yaygındır. 2) Beşeri Coğrafya
Erzurum ve Kars'ta evler kalın duvarlı küçük pence- a. Nüfus Coğrafyası
reli yapılmaktadır.
b. Yerleşme Coğrafyası
Ɖ İnsanlar, doğadan daha çok faydalanmak için doğaya
müdahalelerde bulunmuştur. Bu müdahaleler de c. Kültürel Coğrafya
çeşitli çevre sorunlarına neden olmuştur. Sanayi d. Siyasi Coğrafya
kuruluşlarının kontrolsüz artması, atmosfere bırakı- e. Tarihi Coğrafya
lan sera gazları küresel ısınmaya neden olmaktadır.
İnsanoğlu kendi eliyle kendi yaşam alanına zarar ver- f. Enerji Coğrafyası
mektedir. g. Sanayi Coğrafyası
h. Ticaret Coğrafyası
ŗ NOT ı. Sağlık Coğrafyası
Geri kalmış ülkelerde doğanın insan üzerindeki etkisi i. Turizm Coğrafyası
daha fazladır. k. Tarım Coğrafyası