Page 410 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

4. Ünite: Beşeri Sistemler ve Süreçler

› Nüfus artış hızının az olduğu ülkelerde piramit tabanı • Demografik dönüşüm modeli, sanayileşme öncesi ve son-
dardır� rasındaki sosyal ve ekonomik süreçlerin nüfuslanma üze-
• Bir yerdeki nüfus miktarı ve nüfusun yapısal özellikleri za- rindeki etkisi dikkate alınarak geliştirilmiştir�

man içinde değişim gösterir� • Model; bu aşamaların gözlendiği İngiltere, Fransa ve Al-
• Sosyal ve ekonomik gelişmelerin yanı sıra uygulanan nüfus manya’nın nüfuslanma sürecini yansıtır� Bu modelde gö-

politikaları da ülke nüfusunun gelişimi üzerinde etkili olur� çün nüfus üzerindeki etkisi göz ardı edilerek doğal nüfus
• Bir ülkedeki ekonomik ve sosyal gelişmelere göre doğal nü- artışında yaşanan değişimlere odaklanılır� Günümüzde 1�

fus artış hızının nasıl değiştiğini açıklamak için demografik aşamada olan ülke yoktur�
dönüşüm modeli ortaya konmuştur� • Gelişmekte olan ülkelerde 2 veya 3� aşamanın özellikleri
• Demografik dönüşüm modeli, bir ülkenin doğum ve ölüm görülmektedir� Bu durumun gerçekleşmesinde gelişmiş
EDİTÖR YAYINLARI
oranlarına göre şekillenen mevcut nüfus artışını dikkate ülkelerin teknoloji ve sağlık olanaklarından yararlanılması
alarak o ülkenin bu modeldeki beş gelişim aşamasından etkilidir�
hangisinde olduğunu belirlemeye dayanır� • Kentleşme, hizmet sektörünün gelişmesi, kadınların eğitim
• Ülkelerin sosyal ve ekonomik politikalarının nüfus üzerin- görmesi ve çalışma hayatına girmesi de faktörler arasında

deki etkisi buna göre açıklanır� sayılabilir�
• Sanayileşme, kentleşme ve sağlık hizmetlerinin iyileşmesi NÜFUS PIRAMITLERI

gibi toplumsal değişimler sonucunda ülkeler modelde belir- • Nüfus piramitlerinde yaş grupları ve cinsiyete göre dağılım
tilen bir aşamadan diğerine geçer�
işlenmektedir� Nüfus piramitleri bir ülkenin ekonomik olarak
gelişmiş olup olmadığı hakkında bilgi verir�
• Nüfus piramitleri beş ana gruba ayrılmaktadır�

Üçgen Şekilli Piramitler
Üçgen Şekilli Piramitler
yaş grupları
65+
60-64
55-59
50-54 60
45-49
40-44
35-39
1. Aşama: Doğum ve ölüm oranları yüksek, nüfus artış hızı 30-34
25-29
çok düşüktür� Sanayi öncesi toplumlarda görülür� Sağlık hiz- 20-24 15
15-19
metleri yetersizdir� Ortalama ömür kısa ve bebek ölüm oranı 10-14
5-9
0-5 milyon
yüksektir� 0 5 10 15 20 8 6 4 2 0 2 4 6 8
2. Aşama: Doğum oranları yüksektir� Ölüm oranları düşmeye • Doğum ve ölüm oranı yüksektir� Ortalama yaşam süresi kı-
başlamıştır� Sanayileşmenin ilk dönemlerini yaşayan toplum- sadır� Gelişmemiş ülke özelliğini yansıtır�
larda görülür� Beslenme koşullarındaki iyileşme, sağlık hiz- • Çocuk nüfusun toplam nüfus içindeki payı yüksektir� Yaşlı
metlerinin gelişmesi ve bebek ölüm oranlarının düşmesi nüfus nüfusun payı çok azdır� Hindistan, Pakistan, Mısır, Afganis-
artış hızının yüksek olmasında etkilidir�
tan ve Kenya gibi ülkeler bu piramide sahiptir�
3. Aşama: Ölüm oranları düşük seviyedeyken doğum oran-
Kenarları Içe Dönük Üçgen Şeklindeki Piramitler enarları Içe Dönük Üçgen Şeklindeki Piramitler
ları düşmeye ve nüfus artış hızı yavaşlamaya başlar� Doğum K
oranlarının azalması üzerinde kentleşme, eğitim ve kadınların yaş grupları
65+
çalışma hayatına girmesi etkilidir� 60-64
55-59
4. Aşama: Doğum oranlarının hızla azalmasına bağlı olarak nü- 50-54 60
45-49
fus artış hızı çok düşüktür� Sanayi sonrası toplumlarda görülür� 40-44
35-39
5. Aşama: Doğum oranları çok düşüktür� Yaşlı nüfus oranının 30-34
25-29
fazla olmasına bağlı olarak ölüm oranları biraz daha yüksek- 20-24
15-19
10-14 15
tir� Genç nüfus oranı düşüktür� Bu aşamada nüfusta azalma 5-9
0-5 milyon
görülür� 0 5 10 15 20 8 6 4 2 0 2 4 6 8
410 Coğrafya