Page 406 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

3. Ünite: Doğal Sistemler ve Süreçler

• Sanayi Devrimi öncesine göre yerküredeki orman alanları- • Yapılan araştırmalar son yüzyılda kriyosferin parçaları olan
nın beşte biri yok edilmiştir� kar örtüsü, deniz buzulları, devamlı donmuş topraklar (per-
• İnsan nüfusunun yarıdan fazlası kentlerde yaşar hâle gel- mafrost) ile buzulların alansal yayılımının ve hacminin de-
miştir� ğiştiğini ortaya koymaktadır�
• Antroposen (İnsan Çağı) olarak adlandırılan bu dönemde • XX� yüzyılda küresel ölçekte gözlenen sıcaklık artışının ka-

artan insan faaliyetleri atmosferde sera gazı birikimini ar- rasal ekosistemde bulunan pek çok canlı türünün yaşamsal
tırmıştır� Bu da doğal sera etkisini kuvvetlendirerek küresel süreçlerinde özellikle de bitki türlerinin yaprak çıkarma, çi-
sıcaklığın olağandan daha hızlı bir şekilde artmasına ne- çek açma tarihlerinde değişimlere neden olduğu gözlem-
den olmuştur� Bu küresel sıcaklık artışı da iklim değişikliği- lenmektedir�
• EDİTÖR YAYINLARI
ni hızlandırmaktadır� • Son yüzyıldaki küresel sıcaklık artışı ve iklim değişikliğinin
bir diğer etkisi de ekstrem doğa olaylarının artmasıdır�
K • Özellikle hidroklimatik kökenli kasırga, sel ve taşkın, kurak-
Küresel Iklim Değişikliğinin Etkileriüresel Iklim Değişikliğinin Etkileri
• Yeryüzünde, geçmişten günümüze doğal ve beşerî süreç- lık, sıcak hava dalgası gibi ekstrem doğa olaylarının sayısı

lerin etkisiyle iklim değişiklikleri yaşanmıştır� ve gerçekleşme düzeylerinde artışlar olmuştur�
• Doğal süreçlerde yaşanan değişiklikler, yeryüzünde sıcak • Bu ekstrem olayların birçok yerde afete dönüştüğü ve çok

çağların ve buzul çağlarının yaşanmasına neden olmuştur� sayıda insanın bu durumdan zarar gördüğü belirtilmektedir�
• Yeryüzünde son iki buçuk milyar yıllık süreçte defalarca sı- K
Küresel Iklim Değişikliğine Yönelik Öngörülerüresel Iklim Değişikliğine Yönelik Öngörüler
cak çağ ve buzul çağı yaşanmıştır�
• Günümüzden yaklaşık iki buçuk milyon yıl önce başlayıp • Küresel ısınma ve iklim değişikliğiyle mücadele çalışmala-
rı, 1990’lı yıllarda başlamıştır�
on bin yıl önce sona eren dönemde 21 kez buzul çağı ya-
şanmıştır� • Yapılan çalışmalara rağmen bugün gelinen noktada atmos-
ferdeki sera gazı ve aerosol miktarları 2000 yılı düzeyinde
• Son buzul çağı 21 bin yıl önce maksimum seviyesini yaşa- tutulsa bile sera gazlarının etkisiyle küresel sıcaklığın her
yıp yaklaşık 10 bin yıl önce sona ermiştir� on yıl için 0,1 ⁰C artacağı hesaplanmaktadır�
• Yapılan araştırmalarda iklim değişikliğinin etkisiyle deniz • Bilim insanları tarafından Orta Asya’nın kuzey kesimleri ile

seviyelerinin, kıyıların; buzul, çöl ve göl alanlarının değişti-
Kuzey Amerika’nın yeryüzünde en çok ısınan bölgeler ola-
ği tespit edilmiştir� cağı belirtilmektedir�
• İklim değişikliği, bitki ve hayvan topluluklarının yayıldığı • Türkiye ve çevresinin ise 2071-2080 yılları arasındaki sı-

alanlarda da etkisini göstermiştir� caklık ortalamasının 1961-1990 yılları arasındaki sıcaklık
• XX� yüzyılda atmosferde sera gazlarının artmasıyla dünya ortalamasından yaklaşık 4-5 °C daha fazla olacağı tahmin

genelinde sıcaklık 0,74 °C yükselmiştir� edilmektedir�
Bu durum; kuzey yarım kürede göl ve akarsuların donma • Küresel sıcaklık artışının dünyanın bazı bölgelerinde bu-
süresinin kısalması, ilkbahardaki kar örtüsüyle kaplı süre- harlaşmayı ve buna bağlı olarak kuraklığı artıracağı tahmin
nin kısalması, şiddetli yağışların meydana gelmesi ve bu- edilmektedir�
zulların erimesine neden olmuştur� • Hükûmetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) raporuna
• Araştırmalar küresel sıcaklık artışından okyanusların da göre 2080 yılında Afrika kıtasında kurak ve yarı kurak böl-
etkilendiğini ortaya koymuştur� gelerin %5-%8 arasında genişleyeceği, kurak dönemlerin
• Okyanuslarda yaşanan hızlı ısınma; okyanus akıntıları, de- yoğunluk ve sıklığının artacağı belirtilmektedir�
niz buzullarının alanı, suyun yoğunluk ve hacmi, suların pH • Bu durumun bazı bölgelerde nem isteği yüksek bitkilerin
derecesi, hava kütlesinin nem içeriği, fitoplanktonların ve- ortadan kalkmasına, bunların yerine sıcaklığa dayanıklı bit-
rimliliği ve üretilen klorofil miktarını etkilemektedir� ki türlerinin yayılmasına neden olacağı vurgulanmaktadır�
• Küresel sıcaklık artışının etkilerinin en belirgin hissedildiği • Bu değişimin, su kaynaklarını ve ekosistemlerin işleyişini
iklim sistemi bileşenlerinden biri de kriyosferdir� de etkileyeceği öngörülmektedir�

406 Coğrafya