Page 415 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

6. Ünite: Afetler ve Sürdürülebilirlik Çevre

AFETLER
AFETLER • Risk, bir olayın belirli koşul ve ortamlarda meydana gelme
ihtimali ve bu olayın doğurabileceği can, mal, ekonomik ve
TEHLIKE, RISK VE AFET
çevresel gibi değerlerin kaybının gerçekleşme olasılığıdır�
• Bir olayın afet kabul edilebilmesi için insanlar, diğer canlılar
ve çevre üzerinde etkiler meydana getirmesi gerekmek- • Riski belirleyen ana unsurlar, insan ve onun faaliyetleri ile
doğa ve insan kaynaklı meydana gelen tehlikelerdir� Bir
tedir� Bu açıdan Türkiye; söz konusu etkilere neden olan
deprem, sel ve taşkın, heyelan, maden kazası gibi afetlerin alandaki risk, tehlike ve insanların bu tehlikeye maruz kal-
yaşandığı bir ülkedir� masıyla doğrudan ilişkilidir�
• Örneğin Türkiye’de aktif fay hatlarının geçtiği bölgeler dep- • İnsanların yaşadığı çevrenin fiziki ve beşerî koşulları risk
EDİTÖR YAYINLARI
rem tehlikesi olan yerlerdir� faktörünü doğrudan etkilemektedir�
• Bu bölgelerde depreme dirençli olmayan yerleşim alanları- • Afet; tehlike arz eden doğal veya beşerî kaynaklı olaylara

nın kurulması afet riskini artırmaktadır� maruz kalınmasıyla olağan hayat düzenini bozan, can ve
• Söz konusu bölgelerde meydana gelebilecek bir deprem mal kaybına neden olan, insanların uyum sağlama kapasi-

sonucu sağlam olmayan yapıların zarar görmesiyle ciddi tesini aşarak dış yardıma gereksinim duyulan olaylardır�
can ve mal kayıpları yaşanabilmektedir� • Tehlike, risk ve afet arasın-
• Afetler; tehlike, maruziyet ve risk kavramlarıyla doğrudan daki ilişki şu şekilde açık-
ilişkilidir� lanabilir: Örneğin aşırı ya-
• Afetlerin kaynağını oluşturan tehlikelerin belli bir zaman ve ğışların etkisiyle taşan bir
yerde ortaya çıkarak insan hayatını, mal varlıklarını, beşerî akarsu, sel tehlikesi mey-
faaliyetleri ve doğal çevreyi olumsuz etkileyebilecek potan- dana getirme potansiyeline
siyeli vardır�
sahiptir�
• Tehlikeler; büyüklüğü, meydana gelme sıklığı, coğrafi ko- • Vadi tabanının yerleşime açılması, beşerî yapılar ve nüfus

numu, oluş şekli ve etki düzeyi bakımından birbirinden fark-
üzerinde risk oluşturur�
lıdır�
• Deprem, sel, taşkın, volkanik patlama, tsunami, çığ, fırtına, • Akarsu yatağının daraltılması, yapıların sele dirençli olma-
tayfun vb� doğa olayları ile yangın, patlama, kaza, salgın ması, tahliye planının yapılmaması gibi eksiklikler taşkınla-
hastalık, savaş vb� insan kaynaklı olaylar; yeterli önlemler ra, taşkınlarda sele sebep olur�
alınmadığı takdirde afete dönüşmektedir� • Sel ise can ve mal kaybına yol açar�
• Doğanın akışı içinde gerçekleşen bir olayın aşırı veya sıra

dışı şekilde meydana gelmesi ekstrem doğa olayı olarak AFET TÜRLERI
adlandırılmaktadır�
• Örneğin 1960 yılında Şili’de meydana gelen 9,5 büyüklü- • Afet: İnsanların önlemek için tüm imkânlarını seferber et-
mesine rağmen engel olamadığı olaylar olarak tanımlan-
ğündeki deprem, bugüne kadar ölçülebilen en büyük yer
maktadır�
sarsıntısı olup ekstrem bir özelliğe sahiptir�
• Ekstrem doğa olaylarının beşerî unsurlar üzerindeki etkile- • Afetler doğada meydana gelen olaylar sonucunda gerçek-

ri, meydana geldiği bölge veya ülkenin gelişmişlik seviyesi leşen doğal afetler ve insanların çeşitli faaliyetleri sonucun-
ve nüfus yoğunluğuna göre farklılık gösterir� da ortaya çıkan beşeri afetler olarak ikiye ayrılır�
• Doğada meydana gelen bir olay, mekânın coğrafi özellikle- • Afetler, sınıflandırılırken çeşitli ölçütler dikkate alınmakta-
ri ve sosyoekonomik gelişmişlik düzeyine göre doğa olayı dır� Bu sınıflandırma, afetlerin oluşum nedeni başta olmak
veya ekstrem doğa olayı olarak adlandırılabilir� üzere oluşum hızı ve etki alanına göre yapılmaktadır�

Coğrafya 415