Page 207 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

4. Tema: Dilin Zenginliği

Olay Örgüsü: man bölümleri gösterilir. Kahramanların ruh hâli ile zaman ve
mekân arasındaki ilişki, olayların gelişiminde zaman ve mekâ-
Romanın olay bütünlüğü kronolojik olarak anlamlı parçalar ha-
linde kısaltılır. Olay örgüsü, genellikle maddeler halinde yazı- nın işlevi üzerinde durulur. Metnin kurgu zamanı belirlenir. Ro-
lır. Bu maddelere gereksiz ayrıntılar katılmaz. Olayların akışını manda anlatılanların -varsa- tarihsel zamanla veya dönemle
değiştiren önemli gelişmeler sıralanır. ilişkisine değinilir.
Anlatıcının bakış açısı:
Tema:
Anlatıcının özellikleri ile hâkim, kahraman ve gözlemci bakış
Olayın okuyucuya aktarmak istediği duygu, düşünce veya açılarından hangisinin kullanıldığı tespit edilir. Seçilen bakış
iletinin ne olduğu yazılır. Temanın en fazla birkaç kelimeden açısının anlatımı nasıl etkilediği açıklanır. Anlatıcının yönlen-
oluşmasına ve soyut olmasına dikkat edilmelidir.
dirme yapıp yapmadığı, olayları yorumlayıp yorumlamadığı,
EDİTÖR YAYINLARI
yazarın düşünce veya kişiliğiyle örtüşen bir yansıtıcı olup ol-
Çatışma:
madığı, taraflı davranıp davranmadığı değerlendirilir. Bir me-
Metindeki karşıt duygu, düşünce, isteklerin veya kişilik özellik- tinde birden fazla anlatıcı ve bakış açısının bulunabileceğini,
lerinin bir arada sergilenmesi ile ortaya çıkan durumdur. anlatıcının değişmesine göre bakış açısının da değişebilece-
Metindeki temel çatışma, karşılaşma ve bu çatışma etrafında ğini unutmayınız.
metinde yer alan veya metnin ima ettiği diğer çatışmalar, kar-
şılaşmalar ve karşıtlıklar belirtilir. Anlatım biçimleri ve teknikleri:
Romanda yararlanılan anlatım biçimleri (öyküleme, betimleme
Kişiler: vb.) ve anlatım teknikleri (gösterme, özetleme, geriye dönüş,
Asıl ve yardımcı kahramanlar belirtilir, bu kişiler romanda öne diyalog, iç konuşma, iç çözümleme, bilinç akışı, pastiş, parodi,
çıkan yönleriyle kısaca tanıtılır. Kişiler romandaki önem de- ironi vb.) gösterilir; gerekirse bunlara kısa kesitler örnek olarak
recelerine göre sıralanır. İlk tanıtılacak kişi başkahramandır. verilir.
Daha sonra başkahramanın çevresinde olup olayların akışı- Dil ve üslup özellikleri:
nı etkileyen ikinci derece kişiler tanıtılır. Başkahramanın ve
önem derecesi bakımından ondan sonra gelen kişilerin karak- Cümle yapıları, deyimler, kelime kadrosu, anlatım teknikleri,
söz sanatları, akıcılık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkun-
ter analizi yapılır.
luk gibi hususlar dikkate alınarak yazara özgü dil ve anlatım
Roman kişileri tanıtılırken olay akışını etkileyen fiziksel, psi- özellikleri belirlenir. Akıcılık, açıklık, duruluk ve yalınlık açısın-
kolojik ve ahlaki özellikleri, toplumsal statüleri, -varsa- ta- dan anlatım değerlendirilir.
rihsel-gerçek kişilikleri veya bu kişiliklerle ilişkileri; tip veya Romanın türü:
karakter özelliği gösterip göstermedikleri tespit edilir. Roman
karakterlerinin olaylar sırasında karşılaştıkları birçok kişiye Tezli roman, sosyal roman, psikolojik roman gibi roman türle-
rastlanabilir. Bu kişiler olay akışını veya kişilerin hayatını et- rinden hangisinin tercih edildiği tespit edilir.
kilemiyorsa kişi kadrosuna alınmazlar. Örneğin roman karak- Romanın Yazıldığı Dönemle İlişkisi:
terlerinin otobüste, markette, okulda, sinemada veya herhangi
bir çevrede karşılaştığı insan tipleri eğer olayların içinde yer Romanın yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurlarına
almayan tiplerse bunlara fon karakter denir. Bu tipler sadece veya romanın dönemin gerçekliğiyle ilişkisine değinilir.
romanın toplumsal kurgusunu tamamlayan unsurlardır. Yazarın hayatı, sanatı ve eserleri hakkında kısa bilgi:
Yazarın hayatı, sanat anlayışı ve eserleri hakkında kısa bilgi
Mekân:
verilir. Romanın yazarın ünlü eserlerinden biri olması, yazarın
Olayın geçtiği yerler iç, dış, geniş, dar, somut, soyut açıdan tanınmasına katkısı, edebiyat veya toplum hayatındaki akisleri
değerlendirilir. Mekânların kahraman ve olaylarla ilişkisi yo- vb. hususların üzerinde durulur. Bağlı olduğu edebî dönem,
rumlanır. Mekân betimlemelerinin nasıl yapıldığı belirtilir, ge- akım, gelenek, topluluk açısından romanın kısa bir değerlen-
rekirse birkaç betimleme paragrafı örnek gösterilir.
dirmesi yapılır.
Zaman: Roman hakkındaki duygu ve düşünceler:
Zamanı; kronolojik zaman, gece, gündüz, mevsimsellik, yıl, İncelediğiniz romanın sizde oluşturduğu etkiyi yazınız. Ro-
geçmiş, gelecek, şimdiki zaman, belirsizlik özellikleri açısın- manla ilgili tespitlerinizi, eleştirilerinizi, beğeninizi romana da-
dan değerlendirilir. Zamanda geriye dönüşler yani kozmik za- yandırarak yazınız.

Türk Dili ve Edebiyatı 207