Page 201 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

4. Tema: Dilin Zenginliği

TEMANIN ANAHT KÖPRÜ BİLGİLER
TEMANIN ANAHTAR KAVRAMLARIAR KAVRAMLARI

Üslup: Üslup, “yol, tarz, usul” demektir. Edebiyat terimi ola- ÖĞRETİCİ METİN
rak üslup; duyguların, düşüncelerin, olayların özgün, kişisel Öğretici metinler; bilgi ve haber vermek, ikna etmek, kanıları
bir yaklaşım tarzıyla anlatılmasıdır. Stil, biçem, deyiş, öz değiştirmek, uyarmak, düşündürmek, yönlendirmek, tanıtmak
anlatı, eda, tarz sözcükleri de üslup ile aynı anlamda kul- gibi amaçlarla yazılan metinlerdir.
lanılır. Üslubun en temel özelliği kişiye özgü olmasıdır. Ya- Öğretici Metinlerin Özellikleri
zardan yazara değişir ve her yazarın farklı bir üslubu vardır.
• Açıklamak, bilgi vermek, öğretmek amacıyla yazılır.
Anlatım Özellikleri: Metinleri oluştururken kullanılabilecek • Günlük yaşantılar, tarihî olaylar ve bilimsel gerçekler ele
anlatım özelliklerini ifade eden bazı kavramlar vardır. Bun- alınır.
EDİTÖR YAYINLARI
lar aşağıdaki şekildedir: • Konuyla ilgili duygu ve düşünceler kısa ve kesin ifadelerle
Duruluk: Anlatımda anlaşılması zor sözlerden, ifadelerden dile getirilir.
kaçınılmasıdır. • Dil, daha çok, göndergesel işlevde kullanılır.
Akıcılık: Yazıda okunması zor olan kelimelerin kullanılma- • Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz ve soyut anlamlarına
masıyla kolay okunabilirliğin sağlanmasıdır. pek yer verilmez.
Özgünlük: Kendine has bir anlatıma sahip olmaktır • Verilen bilgiler, yapılan açıklamalar örneklerle, tanımlarla
Açıklık: Yazarın vermek istediği mesajın yazıda açıkça ifade pekiştirilir.

edilmesidir. • Daha çok ansiklopedilerde, bilimsel kitaplarda ve ders ki-
taplarında kullanılır.
Tutarlılık: Anlatımda çelişkiye düşmemek, birbirine zıt olay, • Gereksiz söz tekrarına, ses akışını bozan, söylenmesi güç
durum ya da düşünceleri savunmamaktır. sesler ve kelimelere yer verilmez.
Özlülük: Az sözle çok şey anlatmaktır.

Edebî Dil: Edebî dil, insanların konuştuğu günlük dilden ÖĞRETİCİ METİN TÜRLERİ
alınarak edebiyat metinlerinde kullanılan dildir. Edebiyat
yaparken kullanılan bu dil, süslüdür. Sembol ve imgeler ile A. Tarihi Metinler
yüklüdür. Yazar ve şairler, söyleyeceklerini doğrudan değil B. Felsefi Metinler
de dolaylı olarak aktarır edebiyat diliyle. Edebî dilin diğer
özellikleri de şunlardır: C. Bilimsel Metinler
• Mecazlar bulunur. D. Gazete Çevresinde Gelişen Metin Türleri
• Yazar ve şairler, söyleyeceklerini doğrudan değil de bir- • Makale • Sohbet
takım anlatım biçimlerine (tasvir, diyalog, tahlil, iç diya- • •
log, monolog, bilinç akışı vs.) başvurarak anlatır. Fıkra Röportaj
• Edebî dilde yoğunluk vardır, sözcükler ilk anlamlarıyla • Deneme • Haber Yazıları
kullanılmaz. • Eleştiri
Görüldüğü gibi edebî dil, sanatsal yaratılarda kullanılan ve
günlük dilden farklılık arz eden dildir. E. Kişisel Hayatı Konu Alan Metin Türleri
Edebî Dilin Günlük Dilden Farkı Nedir? • Hatıra (Anı) • Gezi Yazısı
Günlük dil, iletişim kurmak için kullandığımız dildir. Bu • Otobiyografi
yüzden en ekonomik ve basit bir biçimde anlatmak isteriz • Mektup Günlük
sözlerimizi. Oysa edebî dil; sanatsal bir dildir, yazarlar ve
şairler mümkün olan en yoğun ve sembolik şekilde hayal- DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
lerini aktarmak ister. Günlük dilde dil kurallarına uyulmaz Düşünceyi Geliştirme Yolları konusu “3. Tema”da verilmiştir.
ama edebî dilde gramer kaidelerine uyulur. Günlük yaşam-
da kullandığımız dil, sadedir oysa edebiyat dili incelikli ve ŞEKİL BİLGİSİ
külfetlidir.
Şekil Bilgisi konusu “3. Tema”da verilmiştir.

Türk Dili ve Edebiyatı 201