Page 183 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

3. Tema: Anlamın Yapı Taşları

1. ÇEKİM EKLERİ Haber kipleri

-(i)r, İster, anlar, bilir, alışır, bakarız,
İSİM ÇEKİM EKLERİ FİİL ÇEKİM EKLERİ Geniş zaman -(e)r söylerim
• Çokluk eki Şimdiki za-

• İyelik ekleri • Şahıs ekleri man -yor Çalışıyor, bekliyor, konuşuyor
• Ad durum ekleri • Kip ekleri -di (gö-
• Tamlama (ilgi) eki • Olumsuzluk eki Geçmiş za- rülen) Besledi, yürüdü, kaçtık, üzüldüm,
sabretti, yolladı
• İlgi zamiri • Ek fiiller man -miş İzlemiş, koşmuş, çağırmış, görül-
• Ek fiiller (duyu- müş, saklamışım
EDİTÖR YAYINLARI
lan)
Sözcüklerin cümle içinde çeşitli görevler üstlenerek cümle ku-
Gelecek za- Soracak, bekleyecek, oturaca-
ruluşuna yardımcı olan eklerdir. Çekim ekleri, sözcüğün anla- man -ecek ğım, söyleyeceksin
mını değiştirmez.
Dilek kipleri
a. İsim Çekim Ekleri İstek kipi -a, -e Göreyim, okuyalım, gelesin, ça-
lışalım
İsim, sıfat, zamir, zarf, edat, eylemsi gibi isim soylu sözcüklere Bilirsem, görmüşsen, bakıyor-
gelen eklerdir. Şart kipi -sa, -se
sak, okuduysanız, duymuşlarsa
Gereklilik -meli, Anlamalıyım, okumalısın, kazan-
Çocuklar, evdekiler, Ahmet- kipi -malı malıyız, düşünmeliler
Çokluk eki -lar, -ler ler, dayımlar, buralar, sizler, -sin, Açılsın, gezin, izleyiniz, okusun-
şeyler… Emir kipi -iniz, lar
-sinler
Ülkem, ayağım, kitabın, ba-
-(i)m, -(i)n, -i, Kişi ekleri
İyelik ban, kardeşi, yüreği, evimiz,
-(i)miz, -(i)niz, 1. tekil -(i)m Öğrendim, konuştum, duyarım
ekleri -leri dünyamız, arabanız, kalemi-
niz, köyleri, yardımları Geldin, bakmışsın, duyuyorsun,
2. tekil -n, -sin
görmelisin
Burayı, havayı, kardeşimi, 3. tekil Eksiz
Ad durum -i, -e, -de, bahçemize, yollara, sokakta, Kokladık, anlarız, söylesek, bek-
ekleri -den elimizde, toplumdan, Ata- 1. çoğul -k, (i)z liyoruz
türk’ten -niz, İstediniz, söylemişsiniz, diyorsu-
2. çoğul
siniz nuz, bilseniz
Dünyanın görüntüsü, oku-
Tamlama 3. çoğul -lar, -ler Okurlar, söylediler, yazmışlar
(ilgi) eki -in lumuzun başarısı, Ahmet’in
dayısı Ek Fiiller (Birleşik Çekim Yapan Ekler)
Ek fiilin hika- Gelmişti, okuyordu, alacaktı, bil-
Bizimki, şuradaki, onunki, si- -idi
İlgi zamiri -ki yesi meliydi, görseydi
zinki
Ek fiilin riva- İstermiş, gülüyormuş, çalışacak-
Güzeldi, akrabamızdı, lez- yeti -imiş mış, etmeliymiş
-(i)di, -(i)miş,
Ek fiiller zetliymiş, sıcakmış, uzaksa, Okursa, anlıyorsa, almalıysa, gö-
-(i)se, -dir Ek fiilin şartı -ise
eşitse, karanlıktır, eskidir recekse
Gelmiştir, biliyordur, yazacaktır,
Bildirme eki -dir
b. Fiil çekim Ekleri katmalıdır
Olumsuzluk eki
Fiillere zaman, kişi ve olumsuzluk anlamları katan çekim ek-
leridir. Bu ekler fiilleri çekimlememize yardımcı olur. Çekimli Olumsuzluk -ma, Gelmediniz, bilmiyorlar, söyleme-
fiiller cümlede yüklem görevinde kullanılır. eki -me dik, susmuyor

Türk Dili ve Edebiyatı 183