Page 9 - 8. SINIF TÜRKÇE DUBLEKS ÖĞRETEN PARAGRAF

SÖz grUPlarınDa anlam PARAGRAF TESTİ 4

1 Öğrenci: ………………………. 3 I. Deyimler de atasözlerimiz gibi dilimizin zenginlikle-

Profesör: Her dilin söz varlığı içinde atasözü, deyim, ridir. Toplum tarafından benimsenen atasözleri ve
terim, kalıp sözler gibi birden çok sözcükten kurulan deyimler günlük konuşma dilinde ve edebî eserlerde
kalıplaşmış ögeler bulunmaktadır. Dil içinde kullanılan bu sıklıkla kullanılır. Bu deyim ve atasözlerini hayatımızda
kalıplaşmış dil kullanımları, toplumdaki yaşama düzenini, öğüt vermek, ders çıkarmak, duygu ve düşünceleri-
dünya görüşünü, gelenek görenek ve inançlarını, toplu- mizi daha kolay bir şekilde anlatmak için kullanırız.
mun önem verdiği varlık ve kavramları, kısaca toplumun Deyimlerin ilk kullanım zamanı net olarak bilinmese
maddi ve manevi kültürünü yansıtan sözlerdir. Ayrıca bu de ortaya çıkışlarıyla ilgili bazı öyküler anlatılır. Bu
ögeler dilin iç yapısını, anlam özelliklerini de yansıtır. Bu öykülerin kahramanı tanınmış kişiler ya da halktan
bakımdan özellikle deyimler dilin kendine özgü bir anlatım birileri olabilir.
gücünü oluşturur. II. Vaktiyle Kanuni Sultan Süleyman adamlarıyla avlan-
Yukarıdaki diyalogda boş bırakılan yere aşağıdaki maya çıkmış. Istanbul’dan oldukça uzaklara gitmişler.
sorulardan hangisinin getirilmesi uygundur? Şiddetli bir yağmura tutulmuşlar. Islanmışlar, üstelik
hava da çok soğukmuş. Bir kömürcü kulübesine
A) Toplumun gelenek, görenek ve inançlarını geçmişten sığınmışlar, kendilerini tanıtmak istememişlerse de
günümüze taşıyan sözlere ne denir? kömürcü işi anlamış. Bunlara hemen bol ateş yak-
B) Dilimizdeki kalıp ifadelerin oluşum süreci hakkında mış, ısıtmış, sıcak bir şeyler ikram etmiş. Bunun üze-
neler söyleyebilirsiniz? rine Kanuni, “Şu ateş yüz altın eder doğrusu.” demiş.
C) Dilde kullanılan kalıp ifadelerin işlevi nedir? Gidecekleri sırada Sultan Süleyman, kömürcüye ne
D) Atasözleri ve deyimler yalnız Türkçeye mi mahsus- kadar borçları olduğunu sormuş, o da “Yüz altın ver,
tur? yeter.” demiş. Sultan bu miktarı çok bulduysa da “Belli
ki bu ateş pahasıdır. Ne yapalım borç borçtur.” demiş
ve parayı ödemiş.

2 II numaralı metinle ilgili aşağıdakilerden hangisi söy-
I. Edatlar, bağlaçlar, tamlamalar ve fiilimsilerle oluşturu- lenebilir?
lan söz gruplarına kalıplaşmamış söz grupları denir. A) I. metindekinin aksine burada öyküleyici anlatımdan
II. Bu ifadeler, metin içerisindeki kullanımlarına göre yararlanılmamıştır.
bir kalıba sokulur ve kalıplaşmış ifadelere göre daha B) I. metinde anlatılanlarla çelişen bir durum anlatılmıştır.
esnektir. C) I. metindeki açıklamaya örnek olabilecek bir olay an-

III. “Kökleri ile bağları kopmuş bir gençlik onu hep korkut- latılmıştır.
muştur. Çünkü ona göre geçmişini bilmeyen bir nesil, D) I. metinle ne konu ne de anlam yönüyle ilgilidir.
gelecekte sağlam adımlar atamaz ve dik duramaz.” 4 Atasözlerinin temel özellikleri şu şekilde ifade edilebilir:
ifadesindeki altı çizili ifade kalıplaşmamış söz grupla- Toplumun ortak malıdırlar. Atalarımızın tecrübelerini akta-
rına örnek olarak gösterilebilir. rırlar. Uzun bir gözlem sonucu, sosyal ve toplumsal olayla-
IV. Kalıplaşmış ifadelerde zihinde sınırları belli tek bir rın yanı sıra doğa olaylarının nasıl olageldiklerini belirtirler.
anlam varken kalıplaşmamış söz gruplarında kaste- Genel bir hüküm ya da mutlaka uyulması gereken bir kural
dilen anlamın parçaya göre değiştiği gerçeği unutul- bildirirler. Kısa ve özlüdürler. Bütün bir tümceden oluşurlar.
mamalıdır. Kalıplaşmış sözler olduklarından sözcükleri ve söz dizimi
değiştirilemez. Söz sanatlarından sıkça yararlanırlar.
V. “Tarihinden haberdar olmayan bir gençlik” anlamını
karşılayan bu ifade, tek başına ya da farklı bir bağ- Bu parçanın dil ve anlatımıyla ilgili olarak;
lamda kullanıldığında her zaman için bu anlamı kar- I. Yazar, düşüncelerini kısa cümleler hâlinde ifade
şılamaz. etmiştir.
II. Amaç bildiren ifadelere yer verilmiştir.
Parçadaki numaralanmış ifadelerden hangi ikisinin
yeri değiştirilirse parçanın anlam bütünlüğü sağla- III. Tanımlama ve benzetmelerden yararlanılmıştır.
nır? IV. Öznel ifadelerle oluşturulmuştur.
A) I ve III B) II ve V yukarıdakilerden hangileri söylenemez?
C) III ve IV D) IV ve V A) I ve III B) II ve III C) I ve IV D) II, III ve IV

markaj Yayınları / 8. Sınıf türkçe 9
MARKAJ YAYINLARI