Page 5 - 8. SINIF TÜRKÇE DUBLEKS ÖĞRETEN PARAGRAF

SÖzcÜkler araSı anlam iliŞkiSi PARAGRAF TESTİ 2

1 Dilde anlam yönünden birbirine eşit, yani aynı şeyleri 3 Yukarıdaki parçanın anlatımında;
anlatmaya yarayan sözcükler vardır. Anlamca aynı olan Sayısal verilerden yararlanma
bu tür sözcüklere eş anlamlı (anlamdaş) sözcükler denir. ◆
(I) Örneğin “demek” ile “söylemek”, “göndermek” ve “yol- ◆ Açıklayıcı anlatım
lamak” eş anlamlı sözcüklerdir. (II) Genel olarak bir dil- ◆ Örneklendirme
deki iki ayrı sözcük tamamen aynı anlama gelmez, bu Tanımlama
bakımdan da eş anlamlılık durumuna çok az rastlanır. (III) ◆
Eş anlamlılık, esasında farklı iki dildeki sözcüklerin cüm- ◆ Karşılaştırma
lede birbiri yerine kullanılabilmesidir ve bu sözcükler ara- yukarıdakilerin kaç tanesinden yararlanılmıştır?
sında her zaman için küçük de olsa anlam farkları vardır. A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
(IV) Eş anlamlı gibi görünen pek çok sözcüğün araların-
daki ince anlam farkları, kullanım sırasında ve deyimlerde
ortaya çıkar. Örnek olarak “baş” ve “kafa” sözcüklerini ele
alalım. Bunlar eş anlamlı kabul edilen sözlerdir. Ancak 4 Bir dilde anlam ve işlev bakımından farklı olmasına rağ-
“başında bir hâl var” deyimindeki “baş” sözcüğünü “kafa” men aynı ses değerine sahip sözcükler de vardır. Bun-
kelimesiyle değiştiremeyeceğimiz gibi, “kafayı bulmak” lara eş sesli (sesteş) sözcükler adı verilir. Yani eş ses-
deyiminde de “kafa” yerine “baş”ı koyamayız. lilik, anlamları birbirinden tamamen ayrı iki veya daha
çok kavramın, aynı ses birleşimiyle, aynı sözcükle dile
Yukarıdaki parça iki paragrafa ayrılmak istense ikinci getirilmesidir. Örneğin “Eyleme vaktini zayi / Deme kış
paragraf numaralanmış cümlelerden hangisiyle baş- yaz, oku yaz.” örneğinde “yaz” sözcükleri, söyleniş bakı-
lar?
mından aynı olmakla birlikte, anlamları farklıdır.
A) I B) II C) III D) IV
Yukarıdaki parçayla ilgili olarak aşağıdaki yorumlar-
dan hangisi yapılamaz?
2 ve 3. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız. A) Parçanın anlatımında sözcükler genellikle gerçek an-
Her dilde anlamca birbirinin karşıtı olan sözcükler bulunmak- lamda kullanılmıştır.
tadır. Bunlar aynı anlam alanı içinde iki karşıt ucu belirtir. B) Parçada destekleyici ve açıklayıcı ifadelere yer ve-
Günlük yaşamda, sözlü ve yazılı anlatımda bir kavramı daha rilmiştir.
iyi belirtebilmek için zıt anlamlı sözcüklerden geniş ölçüde C) Parçada tanımlama ve tanık gösterme birlikte kulla-
yararlanıldığı görülmektedir. Zira zıt anlamlı sözcüklerle nes- nılmıştır.
nelerin ve durumların özelliklerini daha belirgin bir biçimde
ifade edilmekte, daha güçlü ve etkileyici bir anlatım sağlan- D) Parçanın yazılma amacı, dil bilgisine ait bir kavram
maktadır. Örneğin “gökte ararken yerde bulmak” deyiminde hakkında okuru bilgilendirmektir.
“gök” ile “yer” sözcükleri kullanılarak söze bir etkileyicilik katıl-
mış, “aramak” ve “bulmak” sözcüklerinin de anlam karşıtlıkla-
rından yararlanılmıştır. 5 (I) Diller ve kültürler arasındaki etkileşimle eş anlamlı-
lık (anlamdaşlık) durumu ortaya çıkabilir. (II) Bir dilin söz
varlığı yabancı dillerden gelen sözcüklerle zenginleşir.
Yabancı dillerden alınan sözler, dilin temel sözleriyle
2 Yukarıdaki parçaya göre zıt anlamlı sözcüklerle ilgili yakın anlamlı olduğunda cümlelerde bu sözlerin yerine
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? kullanılabilir. (III) Yani yabancı dillerden alınan ögeler dilin
A) Cümlelerde zıt anlamları sözcükleri birlikte kullan- kendi sözcükleri yerine geçebilir. (IV) Eski Türkçe döne-
mak anlatımı etkili kılar. minde dilde “sü” sözcüğü kullanılırken sonradan Arapça-
B) Iki sözcüğün zıt anlamlı olabilmesi için aynı kavram dan “asker” alınmıştır. Dilimizde “üzüntü” sözcüğü varken
alanına ait olmaları gerekir. onunla birlikte Arapçadan “elem, keder, gam”; Farsçadan
C) Zıt anlamlı sözcükler, varlıkların niteliklerini zihinde da “dert” kullanılmaya başlanmıştır. Yine “kaygı” sözcüğü
ile Farsça “endişe” dilimizde bir kullanım alanı bulmuştur.
belirginleşme konusunda konuşana ve yazana yar-
dımcı olur. Parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi çıka-
D) Zıt anlamlı sözcükler yazılarda daha çok edebî metin- rılırsa anlamda bir daralma olmaz?
lerde, konuşmalarda da deyimlerde kullanılır. A) I B) II C) III D) IV

markaj Yayınları / 8. Sınıf türkçe 5
MARKAJ YAYINLARI