Page 13 - 8. SINIF TÜRKÇE DUBLEKS ÖĞRETEN PARAGRAF

cÜmleDe anlam PARAGRAF TESTİ 6

1 Cümle, bir yargı bildiren kelime dizisidir. Diğer bir ifadeyle, 3 Bir cümlede belirtilen eylemin hangi hedef ile gerçek-
bir duyguyu, düşünceyi, yargıyı, isteği, haberi (olayı) anla- leştirildiğinin verildiği cümlelere “amaç-sonuç cümleleri”
tan söz dizisidir. (I) Genellikle duygu ve düşüncelerimizi denir. Cümle içinde yerine getirilmesi istenen düşünce
başkalarına anlatırken güçlük çekeriz. (II) Neyi, niçin, amaç olarak ifade edilirken bu düşünce için yapı-
nasıl dile getireceğimizi önceden tasarlayarak kuracağı- lan eylem de sonucu ifade etmektedir. Aynı zamanda
mız cümleler, şüphesiz her zaman anlatımda etkili olur. amaç-sonuç cümlelerinde özne, yapılan işin yani sonu-
(III) Aslında bu sıkıntıdan kurtulmanın yolu düzgün cümle cun hangi amaçla yapıldığını belirtmektedir. Amaç-sonuç
kurmaktan geçer. (IV) Iyi cümle, duygu ve düşünceleri cümlelerinde “diye, için, üzere, amacıyla” gibi edatlar kul-
eksiksiz anlatan cümledir. (V) Bazen anlaşılmamaktan lanılabilmektedir. Bu cümlelere “Hangi amaçla?” sorusu
bazen de iyi anlatamamaktan yakınır dururuz. yöneltildiğinde cevap alınabilmektedir.
Yukarıdaki parçada anlatımın akışını sağlamak için Yukarıdaki parçanın dil ve anlatım özellikleriyle ilgili
hangi iki cümlenin yeri değiştirilmelidir? aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) I ve IV B) II ve I A) Atasözü ve deyimlerden yararlanılarak anlatım daha
C) III ve IV D) V ve II ilgi çekici hâle getirilmiştir.
B) Amaç bilgi vermek olduğundan açıklayıcı anlatım bi-
çimi kullanılmıştır.
C) Nesnel nitelikte cümleler kullanılmış, kelimelerin gerçek
anlamları ağırlıklı olarak tercih edilmiştir.
D) Birden fazla düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır.

4 Bir olayın ya da durumun gerçekleşmesinin başka bir
olaya ya da duruma bağlı olduğunu belirten cümleler
koşul-sonuç cümleleridir. Yani herhangi bir olay veya
durum yaşanacak ise bunun için mutlaka başka bir
durumun da işin içinde olması gerekmektedir. Bu durum
birinci cümle ve ikinci cümle olmak üzere iki farklı şekilde
ele alınır. Türkçede koşul anlamı elde edebilmek için
2 Neden-sonuç cümleleri; meydana gelen bir olay veya cümle içerisinde, “-se” şart eki kullanılır. Bu şart ekinin
durumun bir nedene bağlandığı, gerekçe olarak bir sebe- dışında aynı zamanda “ise, -ince, -dikçe, mi, ama, ve,
bin ileri sürüldüğü cümlelerdir. Şöyle ki meydana gelen üzere, ile, yeter ki” gibi koşul anlamı bildiren ek veya söz-
her olayın bir mantıklı gerekçesi vardır. Bu, cümlede cükler de kullanılabilmektedir. Böylece bir cümle içeri-
belirtilmiş ise nedeni belli bir sonuç cümlesi oluşur. Bu sinde koşul belirtilir ve bu koşul neticesinde herhangi bir
“neden”, “çok bağırmak, erken kalkmak, para harcamak, sonuç ortaya çıkar.
yavaş yürümek, sınıfı geçmek, geç kalmak” gibi her türlü Parçaya göre;
durum veya olay olabilir. Böyle bir gerekçenin “sonucu”
olarak; “sesi kısılmak, uykusu gelmek, borca girmek, oto- I. Bir sonucun oluşması için başka bir sonuca ihtiyaç
büsü kaçırmak, bisiklet almak, işten atılmak” gibi durum- duyulur.
lar ortaya çıkabilir. Işte bu türden, nedeni ve sonucu belli II. Cümleye şart anlamı katan farklı yapıda birçok unsur
olan cümlelere “neden-sonuç cümleleri” denilmektedir. vardır.
Bu parçada neden-sonuç cümlelerinin hangi yönü III. Her zaman koşul cümlelerinin ilk bölümü şart bildiren,
vurgulanmıştır? ikinci bölümü sonuç bildiren bölümdür.
A) Anlatımında genellikle nesnellikten yararlanılması IV. Koşul cümlelerinde yargılardan ikisinin de gerçekleş-
B) Biri sebep diğeri sonuç bildiren iki yargının birbirine miş olması gerekir.
farklı şekillerde bağlanabilmesi yukarıdakilerden hangileri koşul cümlelerinin özel-
C) Bir durumun ya da olayın gerçekleşmesindeki gerek- liğidir?
çenin belirtilmesi A) I ve II B) I ve IV
D) Kullanımlarının anlatıma olan katkısı C) II ve III D) III ve IV

markaj Yayınları / 8. Sınıf türkçe 13
MARKAJ YAYINLARI