Page 35 - 10. SINIF BİYOLOJİ FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

3. ÜNİTE: EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI PARAGRAF TESTİ 4

1 Beslenme �l�şk�s� olan canlıların enerj�, sayı ve b�yokütle 3 B�r trof�k düzeyden b�r sonrak� trof�k düzeye enerj�n�n top-
bakımından oluşturdukları p�ram�de bes�n p�ram�d� ya da lam aktarımına ekoloj�k ver�m den�r. Bes�n z�nc�r�n�n üst
ekoloj�k p�ram�t den�r. Bes�n p�ram�d�nde yer alan basa- basamağında bulunan �nsan, güneş enerj�s�n� k�myasal
makların her b�r�ne trof�k düzey (beslenme basamağı) adı b�leş�klere dönüştüren b�tk�ler� bes�n olarak tükett�ğ� g�b�
ver�l�r. Herhang� b�r trof�k düzeyde yer alan organ�k mad- hayvanları da bes�n olarak tüket�r. Otçulların tüket�lmes�,
delerdek� enerj�n�n çok az kısmı, b�r sonrak� trof�k düzey- �nsanlara öneml� b�r enerj� kaynağını kullanma �mkânı
dek� canlılara bes�n olarak aktarılır. Bes�n ağı �çer�s�nde sağlar.
yer alan her bes�n z�nc�r� yalnızca b�rkaç trof�k düzeyle Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangilerin-
sınırlanmıştır. Bunun neden� z�nc�r boyunca enerj� akta- den yararlanılmıştır?
rımındak� azalmadır. Üret�c�ler bes�n p�ram�d�n�n b�r�nc�
trof�k düzey�nde, otçullar �k�nc� trof�k düzey�nde yer alır. A) Tanımlama − Öyküleme
Bes�n p�ram�d�n�n her basamağındak� canlı sayısı farklı- B) Tartışma − Karşılaştırma
dır. Bes�n z�nc�r�n�n p�ram�t şekl�nde göster�lmes� bu fark- C) Açıklama − Tanımlama
lılığa d�kkat çeker.
D) Bet�mleme − Açıklama
Parçadan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz? E) Öyküleme − Bezetme
A) Bes�n p�ram�d�n�n basamaklarında bulunan canlı sa-
yıları eş�tt�r.
B) Üret�c�ler ve otçullar aynı basamakta yer almazlar.
C) Ekoloj�k p�ram�t canlıların enerj�, sayı ve b�yokütles�
hakkında b�lg� ver�r.

D) B�r�nc� trof�k düzeyde her zaman üret�c� canlılar bu-
lunur.
E) Bes�n z�nc�r� boyunca canlılar arası enerj� aktarımı
azalır.

2 Beslenme basamaklarında yer alan canlıların toplam
organ�k madde m�ktarına b�yokütle (b�yomas) den�r. Eko-
s�stemler�n çoğu beş ya da daha az sayıda beslenme 4 Ekos�stemdek� canlı ve cansız b�leşenler arasında sürekl�
basamağıyla sınırlıdır. Organ�zmalar enerj�ler�n�n b�r bölü- b�r döngü hâk�md�r. (I) İnsanlar tarafından üret�len ve
münü b�yokütleye dâh�l ederler. Ancak solunum ve d�ğer doğaya zarar veren maddeler ekos�stemlere bırakılır. (II)
metabol�k faal�yetler �ç�n kullandıkları enerj�n�n b�r kısmı Zeh�r etk�s� olan bu maddeler�n b�r kısmı doğadak� m�k-
�se ısı olarak kaybed�l�r. Hayvanlar enerj�n�n b�r kısmını roorgan�zmalar tarafından parçalanarak daha az zararlı
büyüme ve üreme �ç�n kullanır. Üret�c�ler�n b�yokütles�n�n hâle get�r�l�rken d�ğer kısmı parçalanamadığı �ç�n toprak
tamamı yen�lemeyeceğ� �ç�n enerj� kaybı söz konusu olur. ve su g�b� ortamlarda b�r�k�r. (III) Çeş�tl� zeh�rl� maddeler�n
Ayrıca üret�c�ler�n b�yokütleler�n�n tamamı tüket�c�ler�n değ�ş�k trof�k düzeylerde artarak b�r�k�p zararlı konsant-
yapısına katılmaz. Karasal ekos�stemlerde trof�k düzeyle- rasyon düzey�ne ulaşmasına b�yoloj�k b�r�k�m adı ver�l�r.
r�n sah�p olduğu b�yokütle üret�c�lerden tüket�c�lere doğru (IV) Bes�n z�nc�r�n�n üst basamaklarındak� canlılar b�yo-
g�derek azalır. Bataklıkta yapılan b�r çalışmaya göre aşa- loj�k b�r�k�mden daha çok etk�len�r. (V) B�yoloj�k b�r�k�me
ğıdak� b�yokütle p�ram�d� elde ed�lm�şt�r. neden olan maddeler�n başında böcek ve ot öldürücüler
(pest�s�tler), bazı radyoakt�f maddeler ve bazı ağır metal-
Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
ler (kurşun, cıva, bakır vb.) gel�r.
A) Destekley�c� ve açıklayıcı b�r �fade kullanılmıştır.
Parçanın anlam bütünlüğü dikkate alındığında numa-
B) Bazı durumlar nedenler�yle b�rl�kte ortaya konulmuş- ralandırılmış yerlerin hangisine “B�r�ken zeh�rl� mad-
tur. deler, bes�nler�n yapısına katılarak organ�zmalara geç�p
C) B�r sözcüğün eş anlamlısı yay ayraç �çer�s�nde ver�l- b�r kısmı metabol�k faal�yetlerle parçalanırken b�r kısmı
m�şt�r. da dokularda toplanır.” cümlesinin getirilmesi uygun
D) B�lg� vermek amacıyla yazılmıştır. olur?
E) K�ş�den k�ş�ye değ�şen �fadeler kullanılmıştır. A) I B) II C) III D) IV E) V

Markaj Yayınları / 10. Sınıf Biyoloji
MARKAJ YAYINLARI 35