Page 397 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 397
3. Ünite: Doğal Sistemler ve Süreçler
Deniz Meltemi Kara Meltemi Vadi Meltemi Dağ Meltemi
Gündüz Gece Yüksek Basınç Gece Gündüz
Alçak Basınç Yüksek Basınç
Yüksek Basınç Alçak Basınç
Deniz Deniz Alçak Basınç
• Gündüzleri denizler karaya • Geceleri karalar daha • Gündüz dağlar vadilere • Vadiler gündüz almış ol-
göre daha ılıktır� fazla soğumaktadır ve bu göre hızlı ısındığı için alçak dukları ısıyı nemden dolayı
• Bu nedenle denizler üze- nedenle karalar üzerinden basınç ve vadiler yüksek gece korurlar� Böylece ge-
EDİTÖR YAYINLARI
rinde gündüz yüksek ba- yüksek basınç alanı oluşur� basınç alanına dönüşür� celeri vadiler alçak basınç,
sınç alanı oluşur� Rüzgâr • Rüzgâr da karadan denize • Bu durum rüzgârın vadi- dağlar yüksek basınç alanı
da denizden karaya doğru doğru eser� den dağa doğru esmesine olur� Rüzgârlar da dağdan
eser� sebep olur� vadiye doğru eser�
b. Föhn Rüzgârları 3� Krivetz: Romanya’nın iç kesimlerinden Karadeniz kıyılarına
• Dağın bir yamacından yükselen hava her 100 m’de ortala- doğru esen soğuk rüzgârlardır�
o
ma 0,5 C sıcaklık kaybeder� e. Tropikal Rüzgârlar
• Yamacın yüksek kısmında içindeki nemin önemli bir kısmı- • Sıcak kuşakta daha çok okyanuslar üzerinde oluşan rüz-
nı yağış olarak bırakan nemli hava kuru havaya dönüşür� gârlardır� Ani basınç farklarından kaynaklanan ve hızları
• Dağın diğer yamacında alçalan kuru hava her yerde 100 saatte yüzlerce km’ye kadar çıkabilen rüzgârlardır� Daha
o
m’de ortalama 1 C sıcaklık kazanır� Böylece dağın iki ya- çok okyanuslar üzerinde oluşurlar� Belirli yollar izleyerek
macı arasında önemli bir sıcaklık farkı oluşur� karaların üzerine de sokulurlar�
• Ülkemizde Karadeniz ve Akdeniz kıyıları boyunca uzanan • Tropikal rüzgârlara benzeyen, ancak daha dar alanda etkili
sıradağlarda bu rüzgârlara rastlanır� İsviçre Alplerinde en olan rüzgârlara Tornado (Hortum) denir�
tipik şekliyle görülür� Föhn rüzgârları; sıcaklığın artmasına •
neden olur, buharlaşmayı arttırır� Tropikal rüzgârlara Asya denizlerinde ve Okyanus kıyıla-
• Kış mevsiminde karların erken erimesine ve çığ olaylarına rında tayfun, Meksika Körfezi kıyıları ile Antil Adaları’nda
harikan, Hint Okyanusu’nda siklon, Avustralya’da willy willy
neden olur� Yaz mevsiminde tarım ürünlerinin erken olgunlaş- adı verilir�
masına neden olur� Maksimum nemi arttırır, bağıl nemi azaltır�
Havanın nem taşıma kapasitesinin artmasına neden olur� TÜRKIYE’DE RÜZGÂRLAR
c. Sıcak Yerel Rüzgârlar • Türkiye’de etkili olan yerel rüzgârlar iklim üzerinde etkilidir�
1� Sirokko: Büyük Sahra’dan Kuzey Afrika (Fas, Cezayir ve Tu- Poyraz, yıldız, karayel gibi kuzeyden esen rüzgârlar, sıcak-
nus) ve İtalya kıyılarına doğru esen sıcak ve kuru rüzgârlardır� lığı azaltarak zaman zaman yağmur ve kar yağışlarına ne-
Akdeniz üzerinden geçerken nem aldıkları için İtalya kıyılarına den olur�
yağış bırakır� Kıyıya yağış bırakıp içerilere sokulunca tekrar • Lodos ve keşişleme güney yönünden gelerek sıcaklığı ar-
nem akımından fakirleşir� tırır�
2� Hamsin: Büyük Sahra’dan Mısır ve Libya kıyılarına doğru • Lodos, güneybatıdan sıcak ve ılık olarak eser ve ardından
esen sıcak, kuru ve toz yüklü tipik çöl rüzgârlarıdır� yağmur getirir� Daha çok Batı Anadolu ve Marmara’da etkili
d. Soğuk Yerel Rüzgârlar olan bu rüzgâr, kışın sıcaklığı artırarak karların erimesini
1� Mistral: Fransa’nın iç kesimlerinden Rhone (Ron) Vadisi’ni iz- kolaylaştırır�
leyerek Akdeniz kıyılarına doğru kışın esen soğuk rüzgârlardır� • Keşişleme ise güneyden sıcak ve kuru olarak esen tozlu bir
2� Bora: Balkanlardan Adriyatik kıyılarına esen soğuk rüzgâr- rüzgârdır� Buharlaşmayı artırarak bitkiler üzerinde kurutucu
lardır� etki yapar� En çok Güneydoğu Anadolu’da etkilidir�
Coğrafya 397
