Page 30 - fen-ve-muhendislik-bilimleri-icin-meslek-etigi

128 Meslek Etiği

yeni yazar(lar) eklemek veya yazar sıralamasını gerekçesiz veya uygun olmayan bir
biçimde değiştirmektir [14].

9.3.10. Yazarlık Haklarını Değiştirme
Yapılan araştırmada adı geçen yazarlar, çalışmanın tümünün
sorumluluğunu üstlenecek kadar katkıda bulunmuş olmalıdır. Yazarların yapmış
oldukları katkı;
• Çalışmanın tasarımı, çözümlenmesi ve verilerin yorumlanması,
• Makalenin yazılması ve bilimsel olarak eleştirilmesi,
• Makalenin son şeklinin onaylanması şeklinde olmalıdır [22].

9.4. Araştırmacı-Katılımcı Etiği
Araştırmacı-katılımcı etiği, her iki grubunda araştırma boyunca belirlenen
etik ilkelere bağlı kalmasıdır [9]. Konu alanında yürütülen çalışmalarda ise
araştırmacı katılımcı etiği yedi farklı başlık altında aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır
[9, 10, 11 ve 12].

9.4.1. Gönüllü Katılım
Bilimsel araştırmalara gönüllü katılım önemli bir durumdur. Katılımcı istediği
zaman neden belirtmeden araştırmayı terk edebilir [9].

9.4.2. Yanlılık
Bilimsel araştırmalarda yanlılığın pek çok sebebi bulunmaktadır. Örneğin;
araştırmacının cinsiyeti, fiziksel görünümü gibi özelliklerin görüşme (mülakat)
yapılan kişileri etkileyebildiği görülmüştür. Bu nedenle araştırmacıların yanlılık
yaratabilecek koşulları kontrol etmek için ellerinden geleni yapmaları gerekmektedir
[10].

9.4.3. Açık veya Gizli Araştırma
Bilimsel araştırmalarda bir diğer etik sorun da araştırmacının alana kimliğini
açıklayarak mı yoksa gizlice mi gireceği hususudur. Bazı araştırmalar, sosyolojik
olarak ilginç olsa da araştırmacının kimliğini açıklayarak çalışmayı yürütmesi zor
olabilir. Bununla birlikte araştırmacının kimliğini gizli tutarak yaptığı çalışmalarda
katılımcılarının haklarının ihlal edilme olasılığı oldukça yüksektir [11].

9.4.4. Aydınlatılmış Onam
Aydınlatılmış onam, bireylerin bir araştırmaya her türlü, hile, zorlama, baskı,
adil olmayan ikna ya da etkileme girişimlerine maruz kalmadan kendi seçimi ile
katılmaya bilerek onay (rıza) vermesidir [12].

9.4.5. Gizlilik ve Anonimlik
Bilimsel araştırmalarda birbirine karıştırılan kavramlardan ikisi gizlilik ve
anonimliktir. Gizlilik, katılımcıların kimliğini ortaya çıkarabilecek her türlü öğenin
araştırma kayıtlarından çıkarılması işlemidir. Anonimlik ise katılımcıların isimsiz
kalmasıdır. Örneğin; geniş bir gruba gönderilen anket çalışmalarında, araştırmacı
kimlere anket gönderdiğine ilişkin herhangi bir işaret koymamışsa, geri dönen
anketlerin kime ait olduğu belli olmaz ve katılımcı bilgileri anonim hale gelir.
Katılımcılar, özellikle nitel çalışmalarda araştırmacılar tarafından tanındığı için bu