Page 31 - fen-ve-muhendislik-bilimleri-icin-meslek-etigi

Meslek Etiği 131

10 ETİKTE EVRENSEL YAKLAŞIMLAR

Kusurlarınızı hemen söyleyecek arkadaşlar bulun.
Nicolas Boileau (1636-1711)

10.1. Giriş
Meslek etiği, bir mesleğe üye bireylerin davranış ve tutumlarını evrensel
boyutta ahlaki bir çizgiye kavuşturmak için oluşturulmuş kurallar ve standartlar
bütünüdür [3]. Etik, günümüzde daha yaygın biçimde gündelik yaşam içerisindeki
pratikler hakkında bir yargıda bulunmak için ahlakla eş anlamlı ya da bir meslek
dalında yapılan işin ahlakını evrensel kurallara bağlamak amacıyla, tıp etiği, biyoetik,
çevre etiği, yönetim etiği, siyaset etiği, eğitim etiği gibi meslek etikleriyle ilişkili olarak
kullanılmaktadır.
Etik, insan eylemlerine yön veren evrensel normların olup olamayacağını
sorun edinen bir düşünceyle/düşünme tarzıyla ilişkilendirildiğinde ahlaktan
farklılaşan, ahlakı sorgulanan bir nesneye dönüştüren, yapılan her eylemi bilinçle
ilişkiye soktuğu ölçüde özneleşen bir özneyi gerektiren bir kavramdır. Her toplulukta
var olan ve o topluluğa özgü değer ve normları karşılayan, çoğu kez yazısız
kurallardan oluşan ahlakın Batı dillerindeki etimolojik kökeni, Latince “morales”
sözcüğüdür.
Etik ise, ilk defa Aristoteles tarafından, insan davranışlarını mutlu yaşam
(theoria) ve iyi yaşam (politika) ile ilişkilendirerek değerlendirdiği Nikhamakhos’a Etik
kitabında, “ethos” dan türetilerek kullanılmıştır. Ethos, bir yanıyla polisin genel kabul
görmüş normlarını, değerlerini, kurallarını, diğer yandan öznenin sahip olduğu
erdemlerle en yüksek iyi idealine yönelme çabasını içermektedir.
Küreselleşme, kavram olarak dünyanın küçülmesi ve tek bir mekan olarak
algılama bilincinin yerleşmesi olarak tanımlanmaktadır. Küreselleşme ile birlikte
dünyadaki farklı devlet, millet ve kültürler birbirleriyle daha çok etkileşim içerisine
girmiştir. Bu yakınlaşma beraberinde yeni ölçütler, standartlar ve normlar aranması
ihtiyacını oluşturmuştur. Bu süreçte özellikle ortak olarak hissedilen etik problemler
karşısında evrensel nitelikli çözüm getirme teklifleri sık sık gündeme getirilmektedir.
Tarihi gelişim süreci içerisinde insan ahlak konusunda farklı teorilere bağlı
kalmıştır. Kimileri ahlaklı olmayı akla, kimileri en yüce iyiye, hazza, ödev duygusuna
bağlarken, kimi rölativist, septik veya immoralist bir tavır takınmışlardır. Felsefe
tarihinde Kantçı ahlak anlayışında gördüğümüz gibi formel olarak, akla dayalı
evrensel ahlak yasası koyma doğrultusunda evrensel bir ahlak ilkesi belirleme
doğrultusunda çabalar bulunmaktadır [2].
Etik karar verme adımları ise şunlardır.
Adım 1: Etik Sorunu Tanımlayın
Adım 2: Etkilenen Tarafları Belirleyin
Adım 3: İsteğe Bağlı Çözümleri Keşfedin
Adım 4: Çözümleri Değerlendirin
Adım 5: Bir Çözüm Seçin ve Gerekçelendirin [4].