Page 48 - TYT TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

716 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ

Ɖ Kendi besinini üretemeyen, besinini dışarıdan hazır Ɖ Bitkiler hormonlar yardımı ile ışığa ve suya yönelerek
alan canlılara hetetrof canlı denir. Mantarlar, hayvan- pasif hareket ederken hayvanlar ise kanat, yüzgeç ve
lar hetetrof canlılardır. bacak gibi organlar ile yer değiştirerek aktif hareket
5) Solunum ederler.

Ɖ Besin monomerlerinin hücre içinde yıkımına solunum 9) Uyum
denir. Solunumda amaç, metabolik faaliyetler için Ɖ Canlıların yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal
gerekli ATP’yi üretmektir. özelliklerin tümüdür.
Ɖ Solunum, canlılarda oksijenli veya oksijensiz olarak Canlının sahip olduğu bu özellikler nesilden nesile
Ɖ
gerçekleşir.
aktarılır.
Ɖ Oksijen kullanarak besinlerden enerji elde edilmesine
Ɖ Kutup ayılarının kıllarının beyaz derilerinin ise kalın
oksijenli solunum denir.
olması, bukalemunların bulundukları ortama göre
Ɖ Oksijen kullanılmadan, farklı inorganik maddeler yar- renk değiştirmesi, kurbağaların sinek yakalayabil-
dımıyla enerji elde edilmesine oksijensiz solunum mesi için uzun dilli olması canlıların göstermiş olduk-
denir.
ları adaptasyonlara örnektir.
6) Uyarılara Tepki
10) Büyüme ve Gelişme
Ɖ Canlıya dış ortamdan gelen fiziksel etki, kimyasal mad- Canlılarda vücudun hacim ve kütlece artmasına
deler, ortam sıcaklığı, basınç vb. değişkenlere çevre-
büyüme, yaşam boyunca devam eden farklılaşmaya ise
sel uyarılar denir. gelişme denir.
Ɖ Canlıların bu uyarılara karşı vücutlarında oluşan Ɖ Tek hücrelilerde büyüme hacimsel artış şeklinde ger-
değişimler ise tepkidir. çekleşir.
Ɖ Tüm canlılar çevreden gelen uyarılara karşı tepki gös- Çok hücrelilerde büyüme hem hücre sayısı artışı hem
Ɖ
terir.
de hacimsel artış şeklinde gerçekleşir.
Ɖ Bitki köklerinin suya yönelmesi, amibin beslenmek 11) Homeostazi
için besine yönelmesi, eline iğne batan bir kişinin
elini aniden geri çekmesi canlıların uyarılara verdiği Ɖ Canlının vücudunda gerçekleşen her türlü değişikliğe
tepkilere örnektir. karşı var olan dengenin korunmaya çalışılmasıdır.

7) Boşaltım Ɖ Vücut ısısının sabit tutulması, atık maddelerin vücut-
tan uzaklaştırılması, kan şekerinin düzenlenmesi
Ɖ Canlılarda metabolizma atıklarının vücuttan veya insan vücudunda gerçekleşen bazı homeostatik olay-
hücrelerden uzaklaştırılmasıdır. Boşaltım tüm canlı-
lardandır.
larda görülür fakat gerçekleşme şekli farklıdır.
Ɖ Tek hücreli canlılarda boşaltım hücre düzeyi ile olur- 12) Metabolizma
ken, çok hücreli canlılarda özelleşmiş yapı ve organ- Ɖ Canlılarda gerçekleşen yapım ve yıkım (anabolizma
lar tarafından gerçekleşir. ve katabolizma) reaksiyonlarının tamamıdır.

Ɖ Tatlı sularda yaşayan amip, öglena, paramesyum Ɖ Anabozlizma olaylarında canlıya özgü büyük mole-
Biyoloji gibi canlılar kontraktil kofulları ile hücrelerindeki fazla küller sentezlenirken, katabolizma olaylarında büyük
suyu dışarı atarak boşaltım yaparlar.
moleküller küçük moleküllere ayrılır.
Ɖ Bitkiler ise terleme, yaprak dökme, damlama gibi faa-
liyetleri ile boşaltım yaparlar. Ɖ Sindirim ve solunum olayları katabolizmaya, protein
sentezi ve fotosentez anabolizmaya örnek verilebilir.
8) Hareket
Ɖ Canlıların, çevrelerinde gelişen olaylara tepki göster- Ɖ Metebolizma olayları canlının yaşamı boyunca devam
mesidir. eder.