Page 292 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

1. Tema: Yaşam

{ Not: Cins adın baş harfi büyük, tanımlayıcı adın baş har- Bakteriler
fi küçük yazılır. • Bakteriler domaininde yer alan organizmalar, tek hücreli ve
prokaryotik hücre yapısına sahiptir.
Tür: Eşleştiklerinde kısır olmayan yavrular verebilen canlılara
tür denir. Aynı türdeki bireylerin kromozom sayıları aynı iken • Bakteriler; toprak, su, hava ve canlı organizmaların yüzeyi
kromozomlarındaki gen dizilişleri farklıdır. ve içi gibi çeşitli ortamlarda yaşayabilir ve büyük bir çeşit-
lilik gösterir.
SINIFLANDIRMADA ÜÇ ÜST ÂLEM (DOMAİN) • Ekosistemlerin işleyişinde ve yaşamın devamlılığında kritik
bir rol oynarlar.
SİSTEMİ •
Biyoçeşitliliğin sürdürülebilirliği ve ekolojik dengenin korunma- Bakteriler, insan hayatına hem yararlı hem de zararlı etki-
• EDİTÖR YAYINLARI
lerde bulunabilir.
sı için canlı türlerinin sayısının azalması veya yok olması bü-
yük bir sorun teşkil eder. Bu çeşitliliği koruyabilmek için can- • Biyoloji, tıp ve endüstri alanlarında büyük öneme sahiptirler
lıların tanımlanması ve sınıflandırılması kritik öneme sahiptir. çünkü hem hastalıkların tedavisinde hem de biyoteknolojik
Bu nedenle, çevre koruma alanında sınıflandırma bilimi büyük uygulamalarda kullanılırlar.
bir rol oynar. Sınıflandırılmış canlıların yanı sıra keşfedilmemiş • Hücre duvarında peptidoglikan maddesi bulunur.
organizmalar da ekosistemlerin sürdürülebilirliği açısından ha- Arkeler
yati öneme sahiptir.
• Prokaryotturlar. Solunum, beslenme, şekil özellikleri gibi
yönleriyle bakterilere benzerler.
Biyolojik Sınıflandırma Sistemi • Zor şartlarda yaşayabilirler. Ürettikleri farklı enzimler on-
• Canlılar, günümüz sistematikçileri tarafından üç üst âlem lara bu yeteneği kazandırır. Hücre duvarlarında peptidog-

(üçlü domain sistemi) olan bakteriler (Bacteria), arkeler (Ar- likan maddesi yoktur. Onun yerine pseudopeptidoglikan
chaea) ve ökaryotlar (Eukarya) olarak sınıflandırılır. maddesi bulunur.
• Bu sistem, organizmalar arasındaki genetik ve yapısal fark- • DNA’ları ökaryotlardaki gibi değişik görevler yapan prote-
lılıkları göz önünde bulundurarak daha doğru ve kapsayıcı inlerle birleşmiştir.
bir sınıflandırma yapmayı amaçlar. • Bataklıklar, tuz gölleri, aşırı sıcak volkanik bölgeler ve asitli
• Üçlü domain sistemindeki canlılar; hücre tipi, hücre duvarı, ortamlarda yaşarlar.
hücre zarı, kromozom yapıları, gen dizileri, metabolik ve • Yaşadıkları ortamlara göre bazı arkeler aşağıda belirtilmiştir:
ekolojik özellikleri açısından farklılık gösterir.
• Bakteriler ve arkeler, prokaryot hücre yapısına sahip olup
belirgin çekirdekleri ve zarla çevrili yapıları bulunmaz.
• Buna karşın ökaryotlar daha karmaşık ve zarla çevrili ya-
pılar içerir. Metanojenler Halofiller Aşırı termofiller
Arkebakteriler aleminde yer alan canlı örnekleri
Bakteriler ve arkeler, hücre duvarları ve ribozomlarındaki
RNA dizileri bakımından farklıdır. Ökaryotlar
• Ökaryotlar ise kromozom yapılarındaki proteinler (histon) • Ökaryotlar, tek hücreli mayalardan devasa balinalara kadar
açısından bakterilerden ayrılır. prokaryotların dışında kalan tüm canlıları kapsar.
• Prokaryotik canlılar, çevre koşullarına uyum sağlama yete- • Ökaryot hücreleri belirgin bir çekirdek ve zarla çevrili orga-
nekleriyle bilinir ve uygun ortamlarda hızlı çoğalır. neller içerir, bu da onları diğer domainlerden ayırır.
• Çoğunluğu pasif hareket ederken bazıları kamçıları ile aktif • Ökaryot hücrelerin DNA’sı, histon adı verilen proteinler üze-
hareket edebilir. rine sarılarak sıkıca paketlenir. Hücre bölünmesi sırasında
bu yapı, DNA’nın düzenli bir şekilde paketlenmesini sağlar.
• Genetik materyal olarak halkasal yapıda büyük ve tek bir Ayrıca, hücre içi organellerin hareketine ve hücre şeklinin ko-
kromozomal DNA’ya sahiptirler ve plazmit adı verilen kü- runmasına katkı sağlayan hücresel bir iskelet de bulunur.
çük DNA halkaları da bulunabilir. • Ökaryotlar, tek hücreli organizmalardan çok hücreli orga-
• Prokaryotik canlılar ototrof veya heterotrof olarak beslenir. nizmalara kadar çeşitli organizasyon seviyelerine sahiptir.

292 Biyoloji