Page 288 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

1. Tema: Yaşam

Öznellik (Subjektiflik): Bilim insanlarının yaşantıları, bakış Örnek: Bir bitkinin ışık almayan bir köşede sarardığını fark
açıları, eğitimleri, kabulleri ve değerleri yaptıkları çalışma- ettiniz.
larda etkili olabilir. Bilim insanlarının yorum ve çıkarımlarına 2. Problemi Belirleme: Herhangi bir durum ya da olaya dair
bağlı olarak bilimsel bilgi şekillenebilir. Bu bağlamda bilimin yapılan gözlem ve toplanan veriler ışığında çözüme ulaştırıl-
ve bilimsel bilginin mutlak olarak nesnel olduğu söylenemez.
mak istenen durumların tam olarak ifade edilmesidir.
Bilimsel teoriler ve kanunların birbirinden farklı yapıları: Örnek:Bitkilerin ışık ihtiyacı üzerine düşünmeye başladınız ve
Teori ve kanun kavramları arasında hiyerarşik bir ilişki yoktur. şu soruyu sordunuz: “Işık, bitkilerin büyümesini etkiler mi?”
Bu kavramlar birbirinden bağımsız ifadelerdir ve zamanla ara-
larında bir geçiş ile dönüşüm olmamaktadır. Her kavram kendi 3. Veri Toplama: Bilimsel araştırma sürecinde, belirli bir hipo-
kapsamında bazı bilgiler sunmaktadır. Kanunlar doğal olay- tezi test etmek veya araştırma sorusunu yanıtlamak amacıyla
• EDİTÖR YAYINLARI
ların “nasıl” gerçekleştiği sorusuna cevap verirken, teoriler bilgi ve veri elde etme sürecidir.
kanunları açıklar ve “neden” sorusuna cevap vermeye çalışır. Örnek: Bitkiler ve ışık hakkında daha fazla bilgi topladınız.
Bilimsel bilginin gözlemlere ve çıkarımlara dayalı olması: Kitaplar ve makaleler okuyarak; bitkilerin fotosentez için ışığa
Bilimsel bilgi sistematik bir sürecin neticesinde elde edilir. Bu ihtiyaç duyduğunu öğrendiniz.
bilimsel süreçte ise gözlemlere, çıkarımlara dayalı olarak yo- 4. Hipotez Oluşturma: Hipotez, belirli bir durumun ya da
rumlar yapılır ve bulgulara erişilir. olayın nedeninin, bağlantısının veya sonucunun açıklanması
Bilimsel yöntem algısı: Bilimde evrensel olarak kabul edilen için sunulan bir önermedir. Hipotez; deneysel yöntemler veya
tek bir bilimsel yöntem yoktur. Farklı bilim dallarındaki veya di- gözlemler kullanılarak test edilebilir, doğruluğu ya da yanlışlığı
siplinlerdeki bilimsel araştırmalarda farklı uygulamalar yapılır. ispatlanabilir olmalıdır.

Bilimin Doğasını Öğrenmek Neden Önemli? Örnek: Elde ettiğiniz bilgiler doğrultusunda bir hipotez oluş-
• Bilimin doğası; bilimin nasıl işlediğini, bilimsel bilginin nasıl turuyorsunuz: “Eğer bitkiler yeterli ışık almazsa, sağlıklı bü-
yüyemezler.”
elde edildiğini, doğrulandığını ve uygulandığını anlamayı
içerir. 5. Deney Tasarlama: Hipoteze dayalı tahminleri test etmek
• Bilimin doğasını anlamak; bireysel olarak daha iyi kararlar için genellikle kontrollü bir deney tasarlanır veya bilimsel kay-
vermemizi, toplumsal olarak daha bilinçli bir vatandaş ol- naklardan kanıtlar toplanır. Deney sırasında ve kaynak araştır-
mamızı ve geleceğe daha umutla bakmamızı sağlar. masında veriler ya da bilgiler toplanır ve analiz edilmek üzere
kaydedilir. Kontrollü deneylerde araştırmacı tarafından değiş-
• Bilimin doğasını anlamak sadece bilim insanları için değil, tirilen ve etkisi araştırılan değişkene bağımsız değişken, ba-
herkes için oldukça önemlidir. Çünkü bilim, günlük hayatı- ğımsız değişkene bağlı olarak değişen diğer değişkene ise
mızın her alanında yer alır ve kararlarımızı etkiler. bağımlı değişken denir.
Örnek: Bu hipotezi test
Bilimsel Yöntem Basamakları etmek için bir deney ta-
• Bilimin doğası, tek bir bilimsel yöntemin olmadığını ifade sarlıyorsunuz. İki grup
etmektedir. bitki seçiyorsunuz. Her

Bilimsel yöntem süreçlerindeki çeşitlilik ve esneklik, bi- iki grup da aynı türde ve
limsel araştırmaların doğasının bir parçası olmakla birlik- aynı büyüklükte olmalı.
te araştırılan konuya, alanın doğasına ve araştırmacıların Bir grubu (kontrol grubu)
tercihlerine bağlı olarak değişmektedir. Bu nedenle bilimde bol ışık alan bir yere koyuyorsunuz. Diğer grubu (deney grubu)
tek bir doğru yöntemin olmadığını kabul etmek gerekir. ise az ışık alan bir yere koyuyorsunuz. Her iki gruba da aynı
• Bilimsel yöntem basamakları: gözlem yapma, problemi be- miktarda su ve besin veriyorsunuz.
lirleme, veri toplama, hipotez oluşturma, deney tasarlama, 6. Deneyi Uygulama: Deneyi yapma basamağıdır.
analiz etme ve sonuç çıkarma gibi adımların açıklanmasını Örnek: Belirli bir süre boyunca (örneğin 2 hafta) her iki grup bit-
da gerekmektedir. kiyi gözlemliyorsunuz ve büyüme durumlarını not ediyorsunuz.
Bilimsel yöntem basamaklarını basit bir örnekle açıklayalım. 7. Analiz ve Sonuç Çıkarma: Bilimsel çalışma sürecinde elde
Örneğimiz, bitkilerin ışık ihtiyacı üzerine olacaktır. edilen verilerin yorumlanmasına çıkarım denir. Elde edilen

1. Gözlem Yapma: Duyu organları ve bazı araç gereçler kul- bulgular veya çıkarımlar kurulan hipotez ile çelişirse hipotez
lanılarak bilgi toplanmasına gözlem denir. tekrar gözden geçirilir ve gerekiyorsa değiştirilir.

288 Biyoloji