Page 14 - 10. SINIF FİZİK FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

PARAGRAF TESTİ 6 1. ünİte: elektrİk ve manyetİzma

5 Dünya’nın manyetik alanı, sadece insanlara değil; arı- 7 Elektriksel potansiyel farkı ve elektrik akımı hayvanla-
lara, göçmen kuşlara ve bazı büyükbaş hayvanlara da rın sinir sistemlerinde hayati bir öneme sahiptir. Sinir
yön bulma konusunda kolaylık sağlar. Bu canlı türleri uyarılarının iletilmesi, metallerdeki gibi basit bir süreç
yönlerini bulurken Dünya’nın manyetik alanından yarar- olmasa da temel olarak bir elektriksel işlemdir. Bir uyarı
lanmaktadır. Bazı canlıların vücudunda manyetik alanları olduğunda sinir hücresinde başlayan akım bir bakır tel-
algılayan alıcılar bulunmaktadır. Canlılar, bu alıcılar saye- deki gibi elektron hareketine dayanmaz. Akım, sinir hüc-
sinde yönlerini bulur. Hangi canlıların yerin manyetik ala- resinin zarından iyonların (yüklü parçacıklar) değişimi
nını algıladığıyla ilgili bilimsel çalışmalar henüz tamam- ile elde edilir. Zarın dışındaki net pozitif yük âdeta bir
lanmamıştır. Ancak birçok canlının Dünya’nın manyetik sodyum-potasyum pompası ile üretilir. Zar potansiyeli,
+
+
alanından yararlanarak yön bulabildiği düşünülmektedir. bu Na ve K iyonlarının hücre zarındaki kontrollü geçi-
Kızılgergedan kuşu, karetta karetta (kaplumbağa), kral şinin yanında hücre içinde bulunan sülfat, fosfat, klor ve
kelebeği, leylek, kar kazı, dikenli ıstakoz, güvercin, arı ve diğer negatif yüklü iyonlar tarafından oluşturulur. Böyle
semenderlerin yönlerini Dünya’nın manyetik alanı saye- bir nöronun kutuplandığı söylenir. Uyarılma sırasında
sinde bulduğu kanıtlanmıştır. uyarının meydana geldiği sinir hücresinin sadece küçük
bir bölgesindeki kutuplanma bozulur ve bu bozulma sinir
Bu parça dil ve anlatım yönünden değerlendirildi-
ğinde aşağıdakilerin hangisi söylenebilir? boyunca domino tarzında hareket ederek uyarıların ile-
tilmesini sağlar.
A) Farklı düşünmeye yönlendiren bir ifade kullanılmıştır. Bu metinde aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisi
B) Ağır ve süslü bir dil kullanılmıştır. kullanılmıştır?
C) Tanımlamaya yer verilmiştir.
A) Tartışma B) Açıklama
D) Kahraman bakış açısı kullanmıştır. C) Betimleme D) Öyküleme
E) Özetleyen ve sonuç bildiren bir ifade kullanılmıştır.
E) Sayısal verilerden yararlanma

6 (I) Ortasından iplikle asılan bir çubuk mıknatıs, yatay düz-
lemde bir süre ileri geri salınım hareketi yaptıktan sonra 8 Vücudun elektrik akımını ölçen veya vücuda elektrik
yaklaşık kuzey-güney doğrultusunu alarak durur. (II) Bu akımı gönderen birçok ürün ve yöntem geliştirilmiştir.
durum, asılı mıknatısın bir manyetik alanın etkisinde oldu- Doktorlar kalbin elektrik aktivitesini bir elektrokardiyograf
ğunu gösterir. (III) Olayın sebebi Dünya’nın merkezinde kullanarak ölçer. Gerilim, Einthoven (Ayındovın) üçgeni
çok büyük bir çubuk mıknatısın varlığından kaynaklanır- olarak bilinen, vücut üzerindeki üç farklı yere yerleştirilen
casına uzaya uzanan manyetik alanla çevrili olmasıdır. uçlar arasında ölçülür. Elektrokardiyogram, voltaj dalga-
(IV) Gerçekte Dünya’nın merkezinde böyle bir çubuk mık- lanmalarının zamana bağlı değişimini gösteren bir gra-
natıs yoktur. (V) Bu, Dünya’nın manyetik alanını anlaşılır fiktir. Kalbin doğal elektrik akımları, enfarktüs veya kalp
hâle getirmek için kullanılan bir modeldir. krizi sırasında bozulduğunda doktorlar, yüksek voltajlı
şok uygulayarak kalbin doğal ritmine dönmesini sağlar.
Parçada geçen numaralandırılmış cümleler ile ilgili
aşağıdakilerin hangisi yanlıştır? Bu parçada bahsedilen asıl konu aşağıdakilerin han-
A) I. cümlede, mıknatısların ibrelerinin yatay zeminde gisidir?
sabitlendiğinde kuzey ve güneyi gösterdiği belirtimiş- A) Tıp alanında birçok gelişme yaşanmaktadır.
tir. B) Elektrik akımının etkileri insan vücuduna da uyarlan-

B) II. cümlede, bir olayın nedenine işaret edilmiştir. mıştır.
C) III. cümlede, Dünya’nın bir manyetik alanla sarılı ol- C) Elektrik akımının etkisiyle vücudumuzdaki sistemleri
duğu ifade edilmiştir. inceleyen birçok ürün geliştirilmiştir.
D) IV. cümlede, Dünya’nın çevresinin mıknatıs özelliğine D) İnsan sağlığındaki bozulmalar, bilim dünyasında ilk-
sahip farklı bir cisimle çevrili olduğuna değinilmiştir. lere imza atılmasına etki etmiştir.
E) V. cümlede, bir modelin ne amaçla kullanıldığından E) Bilim dünyası sürekli etkileşim halinde çalışarak yeni
bahsedilmiştir. teknolojilere imza atmıştır.

14 markaj yayınları / 10. Sınıf Fizik
MARKAJ YAYINLARI