Page 13 - AYT HIZLI EDEBİYAT ENFES KONU ANLATIMI

32 TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERE AYRILMASI
TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERE AYRILMASI
TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERE AYRILMASINDAKİ ÖLÇÜTLER
Toplumun yaşadığı coğrafi çevre, toplum hayatında meydana gelen siyasal ve toplumsal
gelişmeler edebiyatı doğrudan ilgilendirir.
Savaşlar, göçler, din ve medeniyet değişiklikleri edebiyata farklı biçimlerde yansır. Bu
olay ve olgular mevcut edebiyatın içeriğini ve özelliğini değiştirebilir. Bunun sonucu ola-
rak edebiyat tarihinde dönemler meydana gelir.
Türk edebiyatı İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, İslam etkisindeki Türk edebiyatı, Batı te-
sirindeki Türk edebiyatı olmak üzere 3 döneme ayrılır. İslamiyet öncesi kavmi özelliklerin,
İslamiyet etkisindeki dönemde dinin, Batı uygarlığı etkisindeki dönemde akıl ve mantığın
etkisi çoktur. Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında kullanılan ölçütler şunlardır.

1. DİL ANLAYIŞI VE DİL COĞRAFYASI:
Sürekli olarak kendini geliştiren canlı bir varlık olan dil, değiştikçe ve farklılık gös-
terdikçe Türk edebiyatı da değişmiş ve farklılık göstermiştir. Türk dili Türklerin
yaşadığı dil coğrafyalarına göre Doğu, Batı ve Kuzey Türkçesi olarak üçe ayrılır.
Doğu Türkçesi ile Uygur ve Özbek edebiyatı; Kuzey Türkçesi ile Kazak, Kırgız,
Tatar, Kumuk ve Nogay edebiyatı; Batı (Oğuz) Türkçesi ile Türkmen, Azeri, Kı-
rım, Tatar, Kuzey Kıbrıs Türk edebiyatı varlıklarını sürdürmektedir.

2. KÜLTÜR - MEDENİYET FARKLILAŞMASI:

Edebiyat, kültürün bir ögesidir. Kültürsüz edebiyat, edebiyatsız da kültür düşünü-
lemez. Bu nedenle edebiyatın dönemlere ayrılmasında bir milletin hayatındaki
kültür ve medeniyet farklılaşması önemli bir ölçüttür. Türkler tarihleri boyunca
göçebe - destan kültürü, İslam kültür ve medeniyeti, Batı kültür ve medeniyeti
olmak üzere üç farklı medeniyet içinde yer almışlar ve bu kültür ve medeniyetler
de Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında etkili olmuştur.

3. DİNİ HAYAT:
Türkler İslamiyet’i kabul etmeden önce Budizm, Şamanizm, Maniheizm gibi
dinlere inanmışlardır. Bu dönemde göçebe hayat yaşayan Türklerin ortaya
koydukları metinlerde bunun yansıması görülmektedir. İslamiyet’i kabul et-
tikten sonra da yeni bir hayat anlayışı benimsemişler ve İslamiyet’in etkisini
de eserlerine yansıtmışlardır.

EDİTÖR YAYINEVİ