Page 14 - 2024 KPSS TEK KİTAP KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

CÜMLENİN ÖGELERİ - 9.

CÜMLE TÜRLERİ BÖLÜM

CÜMLENİN ÖGELERİ Özne
Cümlenin ögeleri, temel ögeler ve yardımcı ögeler olmak Cümlede yüklemin bildirdiği eylemi yapan ya da yükle-
üzere iki başlık altında ele alınır. min belirttiği bir durum, bir oluş içinde bulunan varlığa
EDİTÖR YAYINEVİ
özne denir. Özneyi bulmak için yükleme “Kim?, Ne?”
TEMEL ÖGELER soruları sorulur.

Yüklem I ÖRNEK
Cümlede iş, oluş veya yargıyı bildiren çekimli sözcük ya ● Deniz hırçın dalgalarıyla sabaha kadar böğürdü.
da sözcük gruplarına yüklem denir. özne yüklem

I ÖRNEK ● Duvardaki resimler tüylerimi ürpertiyordu.
● İki günden beri şiddetli bir yağmur yağıyor. özne yüklem
● Arkadaşım her işte bana yardımcı olur. ● Gün ışığı usulca yayıldı tüm ovaya.
● Ahşap binalar da zamanla çürümüştü. özne yüklem
● Okuyucularım bir gün beni anlayacaklar.
● Hepimiz aynı mahallede yaşıyorduk.
özne yüklem
² Ek fiil almış isim ve isim soylu sözcükler ve sözcük
grupları, kurdukları cümlelerde yüklem olur. ● Hastanın elleri sapsarıydı.
özne yüklem
I ÖRNEK
● Biraz önce gelen çocuk, kapıcının kızıydı. ● Artık kimse yanımıza gelmiyordu.
özne yüklem
● Ahmet, sınıfta en çalışkan öğrencidir.
● Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
Gizli Özne: Özne, bazı cümlelerde bir sözcük veya
² Fiiller dışında; isimler, sıfatlar, zamirler, edat grupları, sözcük grubu olarak yer almaz. Cümlenin öznesi,
tamlamalar, ikilemeler, deyimler vb. de yüklem olabilir. yüklemin taşıdığı şahıs ekinden anlaşılır. Şahıs eki-
nin belirttiği zamir, cümlenin öznesidir. Böyle özne-
I ÖRNEK
lere gizli özne denir. Öznedeki bu gizlilik anlam değil,
● Gecenin yalnızlığında seni düşünürüm. (fiil) şekil yönündendir. Gizli özne 3. tekil şahıs zamiri “o“
● Bu olayların suçlusu odur. (zamir) olduğunda yüklemde kişi eki olmaz.
● Sabah uyandığında gözleri ışıl ışıldı. (ikileme)
I ÖRNEK
● Çalışmak yaşamın bir parçasıdır. (ad tamlaması) ● Çocukluğumun geçtiği bu köye her yaz mutlaka
● Öğrenmenin bir yolu da okumaktır. (fiilimsi) gelirim.
● Odayı süsleyen şey rengârenk çiçeklerdir. (sıfat tam- Bu cümlenin yüklemi “gelirim” sözcüğüdür. Özneyi
laması) bulmak için yükleme “Kim?” sorusunu sorarız. “geli-
● Beni en çok etkileyen o mavi gözlerdi. (sıfat tamla- rim” yüklemi 1. tekil kişi ekiyle çekimlenmiş bir fiil
ması) olduğundan bu cümlede özne “ben”dir ve bu da gizli
öznedir.
ŗ NOT ¯ Kim gelir? → Ben gelirim
¡ Cümle oluşturmaya yeterli olan tek öge yüklem- ● Her sabah bu durakta otobüse biner, işe giderdi.
dir ve çekimli olan fiil veya ad soylu sözcükler tek Kim binerdi? Kim giderdi? → O binerdi / O giderdi
başına yüklem olabilir. ¯