Page 13 - 2024 kpss dil bilgisi çalışma yaprakları data

FİİLLER (EYLEMLER) KPSS

FİİLLERDE YAPI FİİL KİPLERİ

Basit Fiiller Şimdiki › Okuyor, geliyor,
• Kök hâlindeki veya çekim eki almış fiiller basit yapılı Zaman -yor bakıyor
fiillerdir. Basit fiil, yapım eki almamış fiildir. Fiillere geti- Görülen Geç.
rilen çekim ekleri, onların yapısını etkilemez. Zaman -di › Okudu, geldi, baktı
Örnek:
› ara-, bul-, uyu-, oku-, al-, gör-, alıyorum, bakacak- HABER (BİLDİRME) KİPLERİ Duyulan -miş › Okumuş, gelmiş,
bakmış
tık, sordunuz, gidersiniz, bilirsiniz... Geç. Zaman

DATA YAYINLARI
bakacak
Türemiş Fiiller Gelecek -ecek › Okuyacak, gelecek,
Zaman
• Yapım ekleri yardımıyla ad veya fiil kök ya da gövdele- Geniş -r/
rinden yapılmış fiillerdir. Zaman -ar › Okur, gelir, bakar
İsimden Türeyenler: başla-, gözet-, yaşa-, delir-….

Fiilden Türeyenler: gidil-, korkut-, kaçır-, uyuş-… İstek -e/ › Okuya, gele, baka
Kipi
-a
Birleşik Fiiller Şart -se/ › Okusa, gelse,
• Birden çok sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu fiil- Kipi -sa baksa
lerdir. Bu sözcüklerden en az biri fiil olmak zorundadır. TASARLAMA (DİLEK) KİPLERİ -meli/
Bu fiiller üç grupta değerlendirilir. Gereklilik -malı › Okumalı, gelmeli,
bakmalı
Kipi
Kurallı Birleşik Fiiller: Kendi içinde dörde ayrılır: Emir Kişi ekleriyle › Okusun, geliniz,

Yeterlik Fiili (-e bil-): yazabil-, yürüyebil-, konuşabil-, uyu- Kipi kurulur. baksınlar
yabil-...
Tezlik Fiili (-i ver-): alıver-, geliver-, oturuver-, görüver-... FİİLLERDE OLUMSUZLUK
• Fiillerde olumsuzluk, kip eklerinden önce “-ma/-me”
Sürerlik Fiili (-e gel-, -e kal-, -e dur-): süregel-, bakakal-,
gidedur-... olumsuzluk eki getirilerek yapılır. Olumsuzluk anlamı
taşıyan bir fiilde “fiil + olumsuzluk eki + kip eki + kişi
Yaklaşma Fiili (-e yaz-): düşeyaz-, öleyaz-... eki” düzeni vardır.
Örnek:
{ Not: Yeterlik fiilinin olumsuz çekiminde “bil-” ifadesi › gelmiyor (Şimdiki zamanın olumsuzu)
düşer. › gelmeyecek (Gelecek zamanın olumsuzu)

Örnek: › gelmedi (Görülen geçmiş zamanın olumsuzu)
› yazamaz, yürüyemez, konuşamamak, uyuyama- › gelmemiş (Duyulan geçmiş zamanın olumsuzu)
mak... › gelmemeliyim (Gereklilik kipinin olumsuzu)
› gelmese (Dilek şart kipinin olumsuzu)
Yardımcı Fiille Yapılmış Birleşik Fiiller: Ad cinsinden › gelmeyelim (İstek kipinin olumsuzu)
bir sözcük ile “etmek, eylemek, olmak, kılmak” yardımcı
fiilleriyle yapılır. › gelme (Emir kipinin olumsuzu)
Örnek: { Not: Geniş zamanın ikinci ve üçüncü şahısları olum-
› alay etmek, sual eylemek, pişman olmak, yetkili kıl- suz yapılırken geniş zaman kip eki düşer, bu ek yerine
mak, hâlletmek, ziyaret etmek, el etmek...
“-maz/-mez” eki kullanılır. → gelirsin - gelmezsin
Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller: Bir ad ve bir fiille
yapılan ancak kendi anlamlarını kaybedip değişik bir hare- FİİLLERDE SORU
ketin adı olan, birçoğu deyimleşmiş fiillerdir. • Fiillerde soru anlamı “mı/mi” soru eki kullanılarak sağ-
lanır.
Örnek:
› şakaya vurmak, iple çekmek, diş bilemek, baştan Örnek:
çıkmak, çileden çıkmak, dile düşmek, göze gel- › oluyor mu? (Şimdiki zaman soru)
mek… › olacak mıyım? (Gelecek zaman soru)
63