Page 15 - 2024 kpss dil bilgisi çalışma yaprakları data

FİİLLER (EYLEMLER) KPSS

FİİLLERDE ZAMAN

Basit Zamanlı Fiiller
• Sadece bir zaman eki (kip eki) alarak çekime girmiş fiillerdir.
Örnek:
› Yarın Ankara’ya gideceğim. (git-ecek-im) › Sen de benimle geliyorsun. (gel-i-yor-sun)

Birleşik Zamanlı Fiiller
• Kip eklerinden birini almış olan bir fiile, bir ek fiilin gelmesiyle oluşur. Ek fiil alan her fiil, birleşik zamanlıdır. Birleşik
zamanlı fiiller üçe ayrılır:
DATA YAYINLARI
Hikâye Birleşik Zamanlı Fiil Rivayet Birleşik Zamanlı Fiil Şartlı Birleşik Zamanlı Fiil

çekimli fiil + -idi çekimli fiil + -imiş çekimli fiil + -ise
geliyor - idi - m bakacak - idi - niz gelecek - imiş sever - imiş geldi - ise - m sormuş - ise - n
(geliyordum) (bakacaktınız) (gelecekmiş) (severmiş) (geldiysem) (sormuşsan)

FİİL KİPLERİNDE ANLAM (ZAMAN) KAYMASI
• Fiil çekimlerinde kip ekleri, her zaman kendi anlamlarında kullanılmayabilir. Bir kip ekinin; kendi anlamının, zama-
nının, dileğinin dışına çıkarak başka bir kip ekini kastedecek biçimde kullanılmasına fiil kiplerinde anlam (zaman)
kayması denir. Bu durumda yüklemin çekimlendiği kiple yapıldığı zaman farklıdır.
Örnek:
› Sağlıklı yaşamak için düzenli olarak spor yapıyor.

Bu cümle, anlam olarak geniş zaman kip ekine (yapar) uygunken “yapıyor” şeklinde şimdiki zaman kip ekiyle çekimlen-
miştir. Bu bakımdan fiildeki zaman ekiyle eylemin gerçekleşme zamanı uyuşmamaktadır.
Örnek:

Cümle Kullanılan Zaman (Biçim) Kastedilen Zaman (Anlam)
› Ahmet Bey, bir gün balığa gider. gider → Geniş zaman gitmiş → Duyulan geçmiş zaman

› Onu görür görmez bayılıyorum. bayılıyorum → Şimdiki zaman bayılırım → Geniş zaman

› Yarın gelirseniz çok sevinir. sevinir → Geniş zaman sevinecek → Gelecek zaman
› Haber alır almaz ararsın. ararsın → Geniş zaman ara (Eki yok) → Emir kipi

› Beş altı güne yüzmeyi öğreniyorum. öğreniyorum → Şimdiki zaman öğreneceğim → Gelecek zaman
› Onunla en geç yarın görüşelim. görüşelim → İstek kipi görüşmeliyiz → Gereklilik kipi

Soru: Annem haftaya beni oyuncakçıya götürüyor.

Bu cümledeki anlam kayması olayı aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?
ÇEKİMLİ FİİL
A) Şimdiki zaman kipi gelecek zaman anlamında kullanılmıştır. » Kip (zaman) ve şahıs eki
B) Gelecek zaman kipi şimdiki zaman anlamında kullanılmıştır. almış fiillere çekimli fiil
C) Şimdiki zaman kipi geniş zaman anlamında kullanılmıştır. denir.
D) Geniş zaman kipi şimdiki zaman anlamında kullanılmıştır. » Çekimli fiiller cümle-
E) Gelecek zaman kipinin geniş zaman anlamında kullanılmıştır. lerde yüklem göreviyle
kullanılır.
Çözüm: Verilen cümlede fiil (götürüyor), şimdiki zaman kipinde çekimlenmiştir. An-
cak cümlede geçen “haftaya” sözünden, eylemin gelecekte gerçekleştirileceği an- » Çekimli fiilleri cümleden
laşılır. Bu durumda cümledeki anlam kayması olayı, şimdiki zaman kipinin gelecek çıkardığımızda cümlenin
zaman anlamında kullanılmasından kaynaklanmıştır. anlamı bozulur.

65